Δυσφαγία: τι είναι, πως αντιμετωπίζεται διαιτητικά;

Δυσφαγία: τι είναι, πως αντιμετωπίζεται διαιτητικά;

Comment Icon0 Comments
Reading Time Icon1 min read
Spread the love

Πολλές φορές θα κληθούμε, αν δεν έχουμε ήδη κληθεί, να δώσουμε διαιτητικές οδηγίες. Σε άτομα με προβλήματα μάσησης, κατάποσης και δυσφαγίας. Στόχος του διαιτολόγου θα πρέπει να είναι να εξασφαλίσουμε ότι ο  θεραπευόμενός μας θα έχει επαρκή πρόληψη ενέργειας, μακροθρεπτικών και μικροθρεπτικών συστατικών αλλά και υγρών. Σε άτομα με διαγνωσμένη δυσφαγία (με προβλήματα κατάποσης) θα πρέπει να δοθούν σαφείς και συγκεκριμένες οδηγίες.

Αλλαγές στη σύσταση των τροφών και στη διαδικασία της σίτισης είναι αναγκαίες καθώς οι ασθενείς αυτοί διατρέχουν κίνδυνο υποθρεψίας, αφυδάτωσης και πνιγμού.

 Δυσφαγία μπορεί να προκύψει από ανατομικές ή ψυχικές διαταραχές, νευρολογικές παθήσεις (εγκεφαλικά, νόσος του Parkison, νόσος Alzheimer, κρανιογκεφαλικές κακώσεις, πολλαπλή σκλήρυνση, μυϊκή δυστροφία, πολυομελίτιδα, σαρκοείδωση), χειρουργικές επεμβάσεις που προκαλούν μηχανικές και ανατομικές αλλαγές, αντικαρκινικές θεραπείες (ακτινοθεραπεία ή χημειοθεραπεία), δομικά τραύματα (αυχενική οστεοαρθρίτιδα κτλ). Οι ψυχολογικοί παράγοντες μπορούν να επιδεινώσουν το πρόβλημα, αλλά σπάνια το προκαλούν. Τέλος πρέπει να σημειωθεί ότι κάποια φάρμακα (αναλγητικά, αντιφλεγμονώδη, αντιπηκτικά, αντικαταθλιπτικά κ.α.) μπορούν να προκαλέσουν ή να επιδεινώσουν την δυσφαγία.

Σε τι αποσκοπεί η διατροφική εκπαίδευση;

Η διατροφική αντιμετώπιση στηρίζεται στις ακόλουθες οδηγίες:

  • Αλλαγή στην σύσταση των τροφίμων
  • Αλλαγή στην πρόσληψη των υγρών με βάση τη πυκνότητα τους
  • Κατανάλωση τροφίμων υψηλής ενέργειας και πρωτεΐνης, όταν αυτό απαιτείται.
  • Χρησιμοποίηση εναλλακτικών οδών σίτισης (εντερική ή παρεντερική) προσωρινά ή μόνιμα για να αντικαταστήσει ή να συμπληρώσει την πρόσληψη τροφής από το στόμα.

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΠΟΣΗΣ

Η φυσιολογία της κατάποσης περιγράφεται σε τέσσερις φάσεις:

  • Στοματική προετοιμασία: Στην φάση αυτή γίνεται επεξεργασία του φαγητού από το στόμα, μασιέται (αν χρειαστεί) και γίνεται ένας βλωμός.
  • Στοματικό στάδιο: Η γλώσσα σπρώχνει τον βλωμό προς το πίσω μέρος του λαιμού , όπου ξεκινάει το αντανακλαστικό της κατάποσης.
  • Φαρυγγικό στάδιο: Το αντανακλαστικό της κατάποσης συμβάλλει στην μεταφορά του βλωμού από το φάρυγγα μέχρι πάνω από τον σφιγκτήρα του οισοφάγου.
  • Οισοφαγικό στάδιο: Ο περισταλτισμός του οισοφάγου συμβάλλει στην μεταφορά του βλωμού μέσα από τον οισοφάγο προς το στομάχι.

Για να προληφθούν οι επιπλοκές της δυσφαγίας θα πρέπει να εκπαιδευτεί ο θεραπευόμενος σε ειδικές τεχνικές σίτισης, και να καταναλώνει τροφές ειδικής σύνθεσης. Αυτές οι τεχνικές περιλαμβάνουν:

  • Μάσηση από την δυνατή πλευρά του στόματος.
  • Κατά την μάσηση και κατάποση τα χείλη θα πρέπει να είναι κλειστά, ώστε να προωθηθεί ο σχηματισμός του βλωμού.
  • Κατά την διάρκεια του γεύματος το σαγόνι θα πρέπει να είναι ελαφρώς γυρισμένο προς τα πάνω και το κεφάλι να είναι γυρισμένο ώστε να διατηρηθεί κλειστός ο αεραγωγός.
  • Επιπλέον κατά την διάρκεια του γεύματος θα πρέπει να είναι καθιστός ώστε ο κορμός του να σχηματίζει ορθή γωνία με τα πόδια του. Οι ώμοι θα πρέπει να είναι ελαφρώς γυρισμένοι προς τα μπροστά και οι πατούσες πρέπει να ακουμπούν στο πάτωμα ή λίγο πάνω από αυτό (για παράδειγμα σε ένα χαμηλό σκαμνάκι).
  • Μετά το γεύμα θα πρέπει να παραμείνει σε καθιστή θέση, περίπου για 30 λεπτά, ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος της εισπνοής κατά την διάρκεια της κατάποσης αλλά και την πρόληψη της παλινδρόμησης της τροφής.
  • Επιπλέον κατά την διάρκεια του γεύματος θα πρέπει να βρίσκεται σε ένα ήρεμο και άνετο περιβάλλον, χωρίς εντάσεις, ώστε να μπορεί να συγκεντρωθείτε στην διαδικασία της κατανάλωσης του γεύματος.
  • Να έχει αρκετό χρόνο στη διάθεσή του(30 – 40 λεπτά) για κάθε γεύμα. Στο χρονικό αυτό διάστημα μπορεί να καταναλώσετε με ηρεμία επαρκείς ποσότητες τροφής χωρίς να κουραστεί. Εάν το γεύμα διαρκεί περισσότερο αυξάνεται το αίσθημα της κόπωσης.
  • Τα γεύματα θα πρέπει να είναι μικρά και συχνά, ώστε να μην καταναλώνει κάθε φορά μεγάλο όγκο τροφής.
  • Τα τρόφιμα να καταναλώνονται με μικρά κουτάλια και πιρούνια. Αυτό θα βοηθήσει στο σχηματισμό μικρότερων βλωμών.
  • Να μην καταναλώνει υγρά για να απομακρύνει τα υπολείμματα τροφής από το στόμα, εκτός εάν ο γιατρός το επιτρέπει.
  • Μετά από κάθε γεύμα θα πρέπει να ελέγχει αν έχουν μείνει υπολείμματα τροφής στον φάρυγγα, εκτιμώντας την ποιότητα της φωνής. Η βραχνή ή γάργαρη φωνή ακριβώς μετά το γεύμα αποτελεί ένδειξη ότι μια ποσότητα υγρού ή τροφής μπορεί να έχει παραμείνει στις φωνητικές χορδές.

Η υφή της δίαιτας που προτείνεται στους ασθενείς με προβλήματα μάσησης και κατάποσης ποικίλει ανάλογα με το πρόβλημα που ο κάθε ασθενής αντιμετωπίζει. Στην ενότητα που ακολουθεί παρατίθενται οδηγίες σχετικά με την υφή της δίαιτας ατόμων με προβλήματα δυσφαγίας.

ΠΟΛΤΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΔΙΑΙΤΑ

 Παρέχει τρόφιμα σε πολτοποιημένη μορφή για ασθενείς με προβλήματα μάσησης ή κατάποσης, που δεν μπορούν να ανεχτούν στερεή τροφή.

Η συγκεκριμένη δίαιτα ενδείκνυται για ασθενείς που έχουν μειωμένη ικανότητα μάσησης, που έχουν υποστεί κάταγμα στον αυχένα ή στην κεφαλή, για ασθενείς με οδοντικά προβλήματα ή με προβλήματα ανατομίας του οισοφάγου, για ασθενείς που έχουν υποστεί αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, για καρκινοπαθείς ή για ασθενείς με πρόβλημα άνοιας. Επίσης αυτού του είδους η δίαιτα μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σαν αρχικό στάδιο δίαιτας πριν από τη μετάβαση σε τρόφιμα με κανονική υφή και σύσταση.

Πίνακας 1: Τροφές που προτείνονται για την πολτοποιημένη δίαιτα

Ομάδα τροφίμου Τρόφιμα που επιτρέπονται Τρόφιμα που απαγορεύονται
Κρέας και όσπρια Πολτοποιημένο κρέας (πουλερικά, ψάρι, μοσχάρι, χοιρινό ψητό ή βραστό)
Ομοιογενή Σουφλέ
Πολτοποιημένα όσπριαΠολτοποιημένα αυγά
Ολόκληρο ή κομματιασμένο κρέας, ψάρι ή πουλερικά
Όσπρια ή φακές εκτός αν είναι πολτοποιημέναΟλόκληρα αυγά
Γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα Γάλα, γιαούρτι από ομογενοποιημένο γάλα
Πολτοποιημένο τυρί
Τυρί,cottage cheese, εκτός αν πολτοποιηθούν
Ψωμί Πολτοποιημένα μίγματα ψωμιού, βάφλες , κέικ πολτοποιημένα Όλα τα υπόλοιπα είδη ψωμιού, κράκερ, μπισκότα, muffins, κτλ.
Δημητριακά Ομοιογενή μαγειρεμένα δημητριακά, κρέμα  σίτου ή από ρύζι Ξηρά δημητριακά, μαγειρευμένα δημητριακά με τα κομμάτια, τους σπόρους, και βρώμη
Πατάτες και αμυλούχα Πολτοποιημένες πατάτες  με ζωμό μαργαρίνη ή σάλτσα.

Καλά μαγειρεμένα ζυμαρικά ή ρύζι, φιδές, πολτοποιημένα σε μια ομοιογενή σύσταση

Όλες οι άλλες πατάτες, το ρύζι, ο φιδές
Φρούτα Όλοι οι χυμοί, κονσέρβες φρούτων, καλά βρασμένα φρούτα, ωμή μπανάνα. Ολόκληρα φρούτα  (φρέσκα, κατεψυγμένα, κονσερβοποιημένα, ή αποξηραμένα)
Λαχανικά Πολτοποιημένα καλά βρασμένα λαχανικά χωρίς κομμάτια ή φλούδες. Σάλτσα τομάτας χωρίς σπόρους Όλα τα υπόλοιπα λαχανικά που δεν είναι πολτοποιημένα
Λίπη και έλαια Ζωμοί, μαργαρίνη, βούτυρο, σάλτσες, κρέμα αναμεμιγμένη με πολτοποιημένα φρούτα Βούτυρο από φιστικιά, εκτός αν πολτοποιηθούν μέσα σε άλλα τρόφιμα για να ομογενοποιηθεί η υφή τους
Ζάχαρη και γλυκά Μέλι, ζάχαρη, σιρόπι, ζελέ Ζελέ με κομματάκια φρούτου
Επιδόρπια Σουφλέ, πολτοποιημένα επιδόρπια (π.χ κρέμα).
Παγωτό, γρανίτες, και επιδόρπια  που σε θερμοκρασία δωματίου είναι υγρά, όπως το ζελέ μπορούν να καταναλωθούν  μετά από συνεννόηση με τον ιατρό
Όλα τα υπόλοιπα επιδόρπια.
Αναψυκτικά Κάθε ομογενοποιημένο ρόφημα χωρίς κομματάκια φρούτων ή ξηρών καρπών.  
Άλλα τρόφιμα Αλάτι, πιπέρι,

Πολτοποιημένες σούπες

Ξηροί καρποί

 

 ΔΙΑΙΤΑ ΜΑΛΑΚΗΣ ΥΦΗΣ

Παρέχει τρόφιμα σε πολτοποιημένη μορφή για ασθενείς με διαταραχές μάσησης ή κατάποσης. Περιλαμβάνει τρόφιμα μαλακής υφής που μπορούν να καταναλωθούν  χωρίς να πολτοποιηθούν.

Η συγκεκριμένη δίαιτα ενδείκνυται για ασθενείς που αρχίζουν την διαδικασία της μάσησης ή με ήπια προβλήματα μάσησης κατά το στοματικό στάδιο προετοιμασίας της κατάποσης. Επίσης η δίαιτα αποτελεί μέρος της σίτισης μετά απο συγκεκριμένα χειρουργεία (θυρεοειδεκτομή, επεμβάσεις στην στοματική κοιλότητα, στον φάρυγγα ή στον λάρυγγα) και κατά τη μετάβαση από την υδρική ή πλήρη υδρική στην κανονική δίαιτα.

Στην δίαιτα αυτή περιλαμβάνονται τρόφιμα χαμηλά σε φυτικές ίνες με μαλακή υφή.  Σε κάθε περίπτωση οι οδηγίες πρέπει να εξατομικεύονται, μιας και η ικανότητα μάσησης και κατάποσης ποικίλλει από ασθενή σε ασθενή. Για τον λόγο αυτό η υφή των προτεινόμενων τροφών μπορεί να ποικίλλει από ομογενοποιημένη, κρεμμώδη, ή μαλακή. Τα τρόφιμα που προτείνονται σε αυτή τη δίαιτα παρατίθονται στον παρακάτω πίνακα

Πίνακας 2: Τροφές που προτείνονται για την δίαιτα μαλακής υφής

Ομάδα τροφίμου Τρόφιμα που επιτρέπονται Τρόφιμα που απαγορεύονται
Κρέας τυρία και όσπρια Πολύ καλά μαγειρεμένα (βρασμένα ή ψημένα) κρέατα, ψάρι, πουλερικά (σερβιρισμένα με σάλτσα για να διευκολυνθεί η κατάποση)

Καλά βρασμένα αυγά σερβιρισμένα σε κομματάκια
Πολύ καλά βρασμένα όσπρια και φασόλια σερβιρισμένα με τον ζωμό τους.

Μαλακά τυριά (ανθότυρο, μυζήθρα, cottage cheese κτλ) ή σε μορφή κρέμας

Σκληρό μέρος κρέατος, αλλαντικά όπως μπέικον, λουκάνικα
Σκληρά κίτρινα τυριά
Τηγανιτά αυγά
Γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα Όλα τα είδη γάλακτος, γιαούρτι Γιαούρτι με ξηρούς καρπούς ή αποξηραμένα φρούτα
Ψωμί Ψωμί του τοστ Κόρα ψωμιού (σκληρό μέρος ψωμιού)
Δημητριακά Καλά μαγειρεμένα δημητριακά συμπεριλαμβανομένης της βρώμης .Καλά νοτισμένα δημητριακά (δηλαδή δημητριακά με χυμό, γάλα ή γιαούρτι) Χυλός  στον οποίο έχουν προστεθεί δημητριακά σε μεγάλα κομμάτια
Πατάτες και άμυλο Πολύ καλά βρασμένες πατάτες, κομμένες σε μικρά κομματάκια.

Καλά βρασμένο ρύζι, μακαρόνια

Πατάτες φούρνου, πατάτες τηγανιτές
Φρούτα Χυμοί, κομπόστες φρούτων (κυρίως μήλου ή ροδάκινου), καλά μαγειρεμένα φρούτα (για παράδειγμα ψητό μήλο) χωρίς φλούδες ή σπόρους
Ώριμη μπανάνα
Φρέσκα ή παγωμένα φρούτα
Μαγειρεμένα φρούτα με την φλούδα ή φρούτα με σπόρους (για παράδειγμα η φράουλα)
Λαχανικά Όλα τα μαλακά και καλά μαγειρεμένα λαχανικά, τα οποία είναι σε μικρά κομμάτια.

Αποφλοιωμένη τομάτα , χωρίς σπόρους

Χυμοί λαχανικών

Καλαμπόκι, αρακάς, μπρόκολο, λάχανο, σπαράγγια.
Λίπη-Έλαια Ζωμοί, σάλτσες (ψητού ή για σαλάτες), μαργαρίνη, βούτυρο, ελαιόλαδο, σε ποσότητα που είναι ανεκτά
Επιδόρπια και γλυκά Πουτίγκες (χωρίς ξηρούς καρπούς ή αποξηραμένα φρούτα)
Soft fruit pies (bottom crust only)
Μιλκ σεικ, κρέμα, ρυζόγαλο, ζελέ με ή χωρίς κομματάκια φρούτων,
Κέικ χωρίς ξηρούς καρπούς ή αποξηραμένα φρούτα
Κέικ και μπισκότα με ξηρούς καρπούς ή αποξηραμένα φρούτα

Πουτίγκες που περιέχουν ρύζι ή ψωμί

Αναψυκτικά Όλα τα αναψυκτικά ή πούλπα λαχανικών και φρούτων
Άλλα τρόφιμα Αλάτι, πιπέρι, σούπες με κομματάκια κρέατος και συστατικά που επιτρέπονται Πίτσα, σάντουιτς

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 

 

Συντάκτης Άρθρου

Share this article

Related Posts