0 Comments
Σύμφωνα με τον διεθνή οργανισμό οστεοπόρωσης (IOF) ως οστεοπόρωση ορίζεται μια ασθένεια που μετατρέπει τα οστά σε αδύναμα και εύθραυστα. Αυτό αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο κατάγματος ενός οστού ακόμα και μετά από μια μικρή πτώση ή χτύπημα. Η οστεοπόρωση δεν έχει εμφανή συμπτώματα και έτσι λοιπόν πολλές φορές παραμένει αδιάγνωστη.
Όταν ένα άτομο πάσχει από οστεοπόρωση παρατηρείται αυξημένη λειτουργία των οστεοκλαστών, η οποία έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της απορρόφησης του ασβεστίου από τα οστά και την επακόλουθη μείωση του ανασχηματισμού τους. Έτσι λοιπόν, για την διάγνωση της οστεοπόρωσης συνιστάται η χρήση απορροφησιομετρίας ακτινών Χ διπλής ενέργειας (DXA), και η διάγνωση τίθεται σε ύπαρξη βαθμολογίας οστικής πυκνότητας 2,5 ή/και περισσότερες τυπικές αποκλίσεις κάτω από τη μέση οστική πυκνότητα υγιών ενηλίκων ατόμων με αντίστοιχη ηλικία, φύλο και εθνικότητα.
Ποιοι είναι όμως οι παράγοντες που συμβάλουν στην ανάπτυξη της οστεοπόρωσης;
Οι πιο διαδεδομένες αιτίες της οστεοπόρωσης είναι η εμμηνόπαυση και η ηλικία, καθώς η διαδικασία αναδιαμόρφωσης των οστών ρυθμίζεται από τα οιστρογόνα, την παραθορμόνη, τις φλεγμονώδεις κυτοκίνες και τη βιταμίνη D. Δεδομένου του γεγονότος ότι τα οστά υφίστανται μια συνεχή αναδιαμόρφωση ως απόκριση τόσο σε φυσιολογικούς όσο και σε εξωσωματικούς παράγοντες, εκτός από τα παραπάνω, η αυξημένη οστική απορρόφηση μπορεί να επηρεαστεί από τη γενετική προδιάθεση, από διάφορα φαρμακευτικά προϊόντα (π.χ. γλυκοκορτικοειδή), το οξειδωτικό στρες, τον τρόπο ζωής και τη διατροφή. Έτσι λοιπόν, αυτή η πολυπλοκότητα των παραγόντων που συμβάλουν στην ανάπτυξη της οστεοπόρωσης μπορεί να κάνει τις υποκείμενες αιτίες της ιδιαίτερα δύσκολο να απομονωθούν και να αντιμετωπιστούν κλινικά.
Πως όμως το οξειδωτικό στρες συμβάλει στην ανάπτυξη της οστεοπόρωσης;
Οι μεταβολικές δραστηριότητες των κυττάρων, όπως η ενεργοποίηση διαφόρων μιτοχονδριακών και κυτταροπλασματικών ενζύμων, παράγουν αντιδράσεις οξείδωσης και ελεύθερες ρίζες, συμπεριλαμβανομένων των ROS (ενεργές μορφές οξυγόνου). Μια ελεγχόμενη αύξηση των επιπέδων των ROS μπορεί να είναι αρκετά ωφέλιμη για τον ανθρώπινο οργανισμό. Ωστόσο, οι ενεργές μορφές οξυγόνου είναι επίσης επιβλαβή προϊόντα που μπορούν να συσσωρευτούν και να προκαλέσουν δομική βλάβη στο κύτταρο.
Το οξειδωτικό στρες (αυξημένη παραγωγή ROS) από μόνο του και έμμεσα θα μπορούσε να εμπλέκεται στην παθογένεση της οστεοπόρωσης και στην απώλεια οστικής μάζας επηρεάζοντας την απελευθέρωση φλεγμονωδών κυτοκινών, όπως ο παράγοντας νέκρωσης όγκου (TNF) και οι ιντερλευκίνες. Οι ROS, ως ο βασικός και καθοριστικός παράγοντας του οξειδωτικού στρες, επάγουν την απόπτωση των οστεοβλαστών, των οστεοκυττάρων και οδηγούν σε αυξημένη οστική αναδιαμόρφωση και οστική απώλεια. Οι ROS εξουδετερώνονται στο σώμα από το αντιοξειδωτικό σύστημα για την πρόληψη της κυτταρικής βλάβης.
Ωστόσο, αλλαγές στα επίπεδα του οξειδωτικού στρες φαίνεται να εμπλέκονται στην παθογένεση της οστεοπόρωσης. Ως εκ τούτου, η χρήση των αντιοξειδωτικών θα μπορούσε να είναι χρήσιμη για την πρόληψη της οστικής απώλειας.
Ποια αντιοξειδωτικά όμως συμβάλουν στην πρόληψη της οστεοπόρωσης;
Όπως προαναφέρθηκε, φαίνεται να υπάρχει μια συσχέτιση μεταξύ του επιπέδου οξειδωτικού στρες και της οστεοπόρωσης. Επομένως, τα φυσικά αντιοξειδωτικά θα μπορούσαν να φανούν ευεργετικά για την πρόληψη της οστικής απώλειας.
Η βιταμίνη Ε είναι ένα ισχυρό αντιοξειδωτικό το οποίο καταστρέφει τις ελεύθερες ρίζες. Η ανεπάρκεια βιταμίνης Ε μειώνει επίσης το μεταβολισμό της βιταμίνης D και κατ’ επέκταση την απορρόφηση του ασβεστίου. Αν και υπάρχουν περιορισμένες μελέτες, υπάρχουν στοιχεία για τις θετικές επιδράσεις της βιταμίνης Ε στην υγεία των οστών, και τα οποία φαίνεται να υποδεικνύουν ορισμένα αντιοστεοπορωτικά οφέλη από τη χρήση της βιταμίνης Ε. Η πιο άφθονη και δραστική μορφή βιταμίνης Ε στους ανθρώπινους ιστούς και στον ορό είναι η α-τοκοφερόλη, η οποία διατίθεται στο εμπόριο ως συμπλήρωμα.
Αυτή η ενεργή μορφή βιταμίνης Ε βρίσκεται φυσικά σε δημητριακά, στο πίτουρο ρυζιού, τα αμύγδαλα, τα πράσινα λαχανικά και το φοινικέλαιο. Η ημερήσια σύσταση για βιταμίνη Ε είναι 15 mg, αλλά πολλά συμπληρώματα διατίθενται σε δόσεις 200–400 mg και η μέγιστη ασφαλής δόση για βιταμίνη Ε είναι 800 έως 1000 mg ανά ημέρα.
Η βιταμίνη C είναι μια υδατοδιαλυτή βιταμίνη με ισχυρή αντιοξειδωτική δράση η οποία προλαμβάνει τις επιπτώσεις των ελεύθερων ριζών στο σώμα. Η βιταμίνη C μεσολαβεί στη διαφοροποίηση και την απόπτωση των οστεοκλαστών, ενώ η ανεπάρκεια της φαίνεται να οδηγεί σε μείωση του αριθμού των οστεοβλαστών.
Αντιθέτως, η συμπληρωματική χορήγηση της βιταμίνης C φαίνεται να οδηγεί σε αύξηση του αριθμού των οστεοβλαστών, υποδηλώνοντας έτσι την επίδρασή της στην ενίσχυση της οστεοβλαστογένεσης και στον οστικό σχηματισμό. Επίσης, η βιταμίνη C διακατέχει σημαντικό ρόλο στη βιοσύνθεση κολλαγόνου και στην ποιότητα των ινών κολλαγόνου. Έτσι, η ανεπάρκεια βιταμίνης C προάγει την απώλεια της οστικής μάζας, μειώνει τη σταθερότητα της μήτρας των οστών και προκαλεί αδύναμα οστά.
Αναφορικά με την διατροφή, τα λαχανικά και τα φρούτα είναι οι καλύτερες πηγές βιταμίνης C και παρέχουν την ημερήσια συνιστώμενη πρόσληψη (100–200 mg). Ενώ για τους ηλικιωμένους που πάσχουν από χρόνιες ασθένειες, η ημερήσια πρόσληψη τουλάχιστον 400 mg βιταμίνης C φαίνεται να αποτρέπει την οξειδωτική βλάβη και να οδηγεί σε κλινική βελτίωση.
Τα καροτενοειδή είναι μια ομάδα λιποδιαλυτών φυτικών χρωστικών ουσιών, που σε αυτά συμπεριλαμβάνονται η β-καροτίνη, η α-καροτίνη, το λυκοπένιο, η β-κρυπτοξανθίνη και η λουτεΐνη. Αυτές οι ουσίες βρίσκονται σε ορισμένα λαχανικά όπως το σπανάκι και τα καρότα, αλλά και σε φρούτα με κόκκινο χρώμα. Ένα από αυτά τα καροτενοειδή με ισχυρή αντιοξειδωτική δράση είναι το λυκοπένιο. Οι ντομάτες παρέχουν πάνω από το 80% του λυκοπενίου στη διατροφή του ανθρώπου και η λήψη λυκοπενίου φαίνεται να μειώνει το οξειδωτικό στρες και να επιδεικνύει ευεργετικά αποτελέσματα στην υγεία των οστών.
Οι πολυφαινόλες είναι αντιοξειδωτικά που βρίσκονται φυσικά στα φρούτα, τα λαχανικά, το τσάι, το κρασί και σε άλλα τρόφιμα. Είναι πλέον γνωστό ότι μια δίαιτα πλούσια σε πολυφαινολικές ενώσεις θα μπορούσε να προστατεύσει από την εμφάνιση καρκίνου, σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, από καρδιαγγειακές παθήσεις αλλά και την οστεοπόρωση μέσω μείωσης των επιπέδων των φλεγμονωδών κυτοκινών, των ελευθέρων ριζών και κατ’ επέκταση των επιπέδων του οξειδωτικού στρες που όπως προαναφέρθηκε μπορεί να οδηγήσει σε οστεοπόρωση.
Συμπερασματικά
Η απώλεια οστικής μάζας φαίνεται να προκαλείται από διάφορους παράγοντες, μεταξύ των οποίων σημαντικός παράγοντας είναι και το οξειδωτικό στρες. Τα κατάγματα μπορεί να οδηγήσουν σε μειωμένη ποιότητα ζωής, προκαλώντας πόνο, αναπηρία ή/και απώλεια της ανεξαρτησίας του ατόμου. Γι’ αυτό σημαντική έμφαση θα πρέπει να δίνεται στην πρόληψη της οστεοπενίας και της οστεοπόρωσης. Επομένως, η μείωση των επιπέδων των ROS, που οδηγούν σε οξειδωτικό στρες, μέσω της κατανάλωσης αντιοξειδωτικών ουσιών θα μπορούσε να είναι ένα χρήσιμο μέτρο για την πρόληψη της οστεοπόρωσης.
Βιβλιογραφία:
- International Osteoporosis Foundation | IOF n.d. https://www.osteoporosis.foundation/.
- Seely KD, Kotelko CA, Douglas H, Bealer B, Brooks AE. The human gut microbiota: A key mediator of osteoporosis and osteogenesis. Int J Mol Sci 2021;22. https://doi.org/10.3390/ijms22179452.
- Jeremiah MP, Unwin BK, Greenawald MH, Casiano VE. Diagnosis and management of osteoporosis. Am Fam Physician 2015;92:261–8. https://doi.org/10.1093/innovait/ins123.
- World Health Organisation. Assessment of fracture risk and its application to screening for postmenopausal osteoporosis: Report of a WHO study group. 1994:1–136.
- Aspray TJ, Hill TR. Osteoporosis and the ageing skeleton. Subcell Biochem 2019;91:453–76. https://doi.org/10.1007/978-981-13-3681-2_16.
- McCabe LR, Irwin R, Tekalur A, Evans C, Schepper J, Parameswaran N, et al. Exercise prevents high fat diet-induced bone loss, marrow adiposity and dysbiosis in male mice. Physiol Behav 2017;176:139–48. https://doi.org/10.1016/j.bone.2018.03.024.Exercise.
- Mottaghi P, Nasri P. Antioxidant and bone; protect your future: A brief review. Iran J Public Health 2021;50:1783–8. https://doi.org/10.18502/ijph.v50i9.7049.
- Chisari E, Shivappa N, Vyas S. Polyphenol-Rich Foods and Osteoporosis. Curr Pharm Des 2019;25:2459–66. https://doi.org/10.2174/1381612825666190722093959.
