0 Comments
Η σοκολάτα είναι ο «απαγορευμένος καρπός» για όλους όσοι προσέχουν την διατροφή τους, παρά το γεγονός ότι το κακάο στη σοκολάτα προσφέρει πολλά οφέλη στην υγεία. Γενικά, η μαύρη σοκολάτα θεωρείται μια πιο υγιεινή επιλογή από τη σοκολάτα γάλακτος.
Παρόλα αυτά, ακόμα και η σκούρα σοκολάτα είναι μια τόσο πολύ επεξεργασμένη τροφή, με αποτέλεσμα το κακάο στο τελικό προϊόν, να έχει χάσει μεγάλο μέρος των θρεπτικών συστατικών και της αντιοξειδωτικής δύναμης του και να προσφέρει στον οργανισμό μόνο κενές θερμίδες από την υπερβολική ζάχαρη και το λίπος.
Τον τελευταίο καιρό μπορούμε να βρούμε πιο εύκολα στην αγορά τον πρόδρομο της σοκολάτας, τους σπόρους του κακάο, είτε ωμούς, είτε ελαφρώς καβουρδισμένους, οι οποίοι μπορούν να θεωρηθούν ως ένα superfood. Εφόσον πρόκειται για ένα τρόφιμο, που σε σύγκριση με την σοκολάτα, είναι λιγότερο επεξεργασμένο και δεν περιέχει πρόσθετη ζάχαρη, αξίζει να του δώσουμε μια ευκαιρία.
Τα γνήσια φασόλια του κακάο είναι μια εξαιρετική πηγή θρεπτικών συστατικών, πλούσια σε αντιοξειδωτικά, βιταμίνες και ανόργανα συστατικά που μπορούν να αυξήσουν τα επίπεδα της ενέργειας και να βοηθήσουν στην εύρυθμη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.
Το κακάο θεωρούνταν υπέρτατη τροφή και η λατινική ονομασία του μεταφράζεται ως «τροφή των θεών».
Οι Αζτέκοι μάλιστα χρησιμοποιούσαν τα φασόλια του κακάο ως νόμισμα, αλλά και για ιατρικούς σκοπούς όπως και για τις αφροδισιακές και διεγερτικές του επιδράσεις. Αρκετές τελετουργίες των Μάγιας έχουν αφιερωθεί στο κακάο.
Το κακάο στην παγκόσμια αγορά προέρχεται συνήθως από την ευρύτερη περιοχή της Κεντρικής και της Νότιας Αμερικής. Συνήθως τα φασόλια του κακάο τα βρίσκουμε στο εμπόριο με την ονομασία cocoa beans (ολόκληροι σπόροι κακάο) ή cocoa nibs (αποφλοιωμένοι και θρυμματισμένοι σπόροι κακάο) και είναι μία από τις πιο ισχυρές αντιοξειδωτικές τροφές της φύσης.
Ο καρπός
Τα φασόλια του κακάο (ka-Kow) είναι οι σπόροι, που βρίσκονται μέσα στον λοβό από τον καρπό του κακαόδεντρου και αποτελούν το βασικό συστατικό όλων των προϊόντων σοκολάτας. Έχουν το μέγεθος περίπου όσο ενός αμυγδάλου. Κάθε λοβός του καρπού του κακάο φιλοξενεί συνήθως 40 με 60 σπόρους κακάο.
Μετά από προσεκτική συγκομιδή, οι λοβοί ανοίγονται, οι σπόροι αφαιρούνται και υποβάλλονται σε μια φυσική διαδικασία ζύμωσης και ξήρανσης. Αρχικά έχουν λευκό χρώμα, όμως μετά το τέλος της φυσικής αυτής διαδικασίας, που ολοκληρώνεται σε 1-2 εβδομάδες, παίρνουμε τα ωμά καφέ φασόλια κακάο, με γεύση πλούσια, κρεμώδης, ελαφρώς πικρή, αλλά και γεμάτη, σύνθετη γεύση με νότες και αρώματα, που κυμαίνονται από μούρου ως και καφέ.
Για να γίνει η σοκολάτα, που όλοι γνωρίζουμε, τα φασόλια του κακάο στη συνέχεια ψήνονται, αλέθονται για να σχηματίσουν το κακάο και στη συνέχεια συνδυάζονται με ζάχαρη και έξτρα λίπη. Η υψηλή θερμοκρασία, κατά τη διαδικασία του καβουρδίσματος, μειώνει τα επίπεδα των αντιοξειδωτικών στο κακάο, ελαχιστοποιώντας τα οφέλη για την υγεία. Επομένως, αξίζει να προμηθευόμαστε ωμά και μη καβουρδισμένα φασόλια κακάο.
Τα συστατικά
Τα φασόλια του κακάο είναι πλούσια σε έναν αριθμό βασικών μετάλλων, όπως μαγνήσιο, ασβέστιο, σίδηρο, ψευδάργυρο, χαλκό, κάλιο, θείο και μαγγάνιο και σε βιταμίνες, όπως Α, Β1, Β2, Β3, C, E και παντοθενικό οξύ. Ο λόγος που αξίζει να καταναλώνουμε την τροφή των θεών δεν είναι άλλος από την πληθώρα αντιοξειδωτικών και αγχολυτικών ουσιών που περιέχουν.
Τα φασόλια κακάου περιέχουν πολυφαινόλες (παρόμοια με αυτά του κρασιού) με αντιοξειδωτικές ιδιότητες που είναι ευεργετικές για την υγεία. Οι ενώσεις αυτές ονομάζονται φλαβονοειδή και περιλαμβάνουν, κατεχίνες, επικατεχίνη και προκυανιδίνες. Τα αντιοξειδωτικά αυτά φλαβινοειδή βρίσκονται στα μη λιπαρά τμήματα του φασολιού κακάου.
Το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο στο κακάο είναι η θεοβρωμίνη, που βρίσκεται φυσικά στο ωμό κακάο και είναι ένα ήπιο, μη-εθιστικό διεγερτικό, που πιστεύεται ότι μπορεί να θεραπεύσει την κατάθλιψη, διεγείροντας τον εγκέφαλο να παράγει περισσότερο ανανδαμίδιο, έναν νευροδιαβιβαστή, και εξαιτίας αυτού προκαλείται μια αίσθηση ευφορίας. Επίσης, η θεοβρωμίνη έχει αντικαταθλιπτική και ήπια διουρητική δράση και είναι τοξική για τα ζώα
Παρά την βέβαιη ανώτερη θρεπτική αξία των ωμών φασολιών του κακάο έναντι της πιο επεξεργασμένης μορφής τους, πχ. σκόνη κακάο, σοκολάτα κ.λπ., δεν υπάρχουν μελέτες για την κατανάλωση τους. Ωστόσο, έχουν υπάρξει πολλές μελέτες που συνδέουν την κατανάλωση του κακάο και της σκούρας σοκολάτας με πολλαπλά οφέλη για την υγεία. Μάλιστα, όσο πιο σκούρα είναι η σοκολάτα, με μεγαλύτερη συγκέντρωση κακάο, τόσο πιο ευεργετική.
Συμπερασματικά, το κακάο μπορεί:
Να μειώσει την αρτηριακή πίεση και να βελτιώσει την κυκλοφορία. Το κακάο και η μαύρη σοκολάτα περιέχουν μεγάλη ποσότητα αντιοξειδωτικών ουσιών (φλαβινοειδή). Η κατανάλωσή τους μπορεί να μειώσει την υψηλή αρτηριακή πίεση, να ενισχύσει την κυκλοφορία με την ενίσχυση της διαστολής, της δύναμης και της υγείας των αιμοφόρων αγγείων, αλλά και μειώνοντας την υπερβολική πηκτικότητα του αίματος, περιορίζοντας έτσι τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου και καρδιακών προσβολών. Σύμφωνα με μια ιταλική μελέτη, ένα μικρό κομμάτι, μόλις 20 g μαύρης, γλυκόπικρης σοκολάτας, κάθε τρεις μέρες είναι η ιδανική δόση για καρδιαγγειακά οφέλη και μεγαλύτερη κατανάλωση δεν παρέχει πρόσθετα οφέλη.
Να εξουδετερώσει τις ελεύθερες ρίζες, χάρη στα υψηλά επίπεδα των αντιοξειδωτικών, προστατεύοντας το σώμα από την συσσώρευση τους, οι οποίες μπορούν να βλάψουν τους υγιείς ιστούς του σώματος, οδηγώντας σε καρκίνο και καρδιαγγειακή νόσο.
Να μειώσει την LDL χοληστερόλης και την συσσώρευσης αθηρωματικής πλάκας. Τα απαραίτητα λιπαρά οξέα που βρίσκονται στη σοκολάτα βοηθούν το σώμα να αυξήσει την «καλή» χοληστερόλη και μειώσει την «κακή». Τα φασόλια του κακάου περιέχουν περίπου 50% λίπος, το οποίο αποτελείται κυρίως από δύο κορεσμένων λιπαρών οξέων, το παλμιτικό και το στεατικό οξύ, και ένα μονο-ακόρεστο οξύ, το ελαϊκό οξύ. Το βούτυρο του κακάο και η σοκολάτα δεν αυξάνουν τη χοληστερόλη του αίματος. Ωστόσο, όταν καταναλώνει σοκολάτα γάλακτος ή σοκολάτα κατώτερης ποιότητας, όπου ένα μέρος της συνολικής περιεκτικότητας της σοκολάτας σε λίπος προέρχεται από το λίπος του γάλακτος ή διάφορους άλλους τύπους λίπους, το επίπεδο της χοληστερόλης μπορεί να επηρεαστεί αρνητικά. Το κακάο περιέχει επίσης και φαινυλαιθυλαμίνη ένα φυσικό αντικαταθλιπτικό και τονωτικό με δράση παρόμοια με αυτήν της ντοπαμίνης του σώματος και της αδρεναλίνη. Η κατανάλωση κακάο και σοκολάτας μπορεί να αυξήσει το επίπεδο της σεροτονίνης στον εγκέφαλο, τα επίπεδα της οποίας συχνά μειώνονται σε άτομα με κατάθλιψη.
Να βελτιώσει την πέψη, παρέχοντας μια επαρκή ποσότητα φυτικών ινών και διεγείροντας την παραγωγή πεπτικών ενζύμων.
Να βελτιώσει τη σωματική και ψυχική υγεία. Το κακάο περιέχει πολλά στοιχεία, αλκαλοειδή, πρωτεΐνες, βήτα-καροτίνη, λευκίνη, λινελαϊκό οξύ, λιπάση, λυσίνη, και θεοβρωμίνη, που όλα μαζί ενισχύουν την σωματική και ψυχική ευεξία. Για παράδειγμα, η θεοβρωμίνη διεγείρει το κεντρικό νευρικό σύστημα, χαλαρώνει τους λείους μυς και διαστέλλει τα αιμοφόρα αγγεία, δίνοντας στο σώμα ενέργειας και αίσθημα ευφορίας. Χημικές ουσίες που βρέθηκαν στο κακάο βοηθούν στην αύξηση της κυκλοφορίας, τη διαθεσιμότητα της σεροτονίνης και άλλων νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο, τη βελτίωση της διάθεσης και την καταπολέμηση της κατάθλιψης.
Να μας δώσει ενέργεια, καθώς περιέχει αρκετούς υδατάνθρακες, αλλά το μεγαλύτερο μέρος τους είναι σύνθετοι υδατάνθρακές, δηλαδή άμυλο, διαλυτές και αδιάλυτες φυτικές ίνες και ένα πολύ μικρό ποσοστό είναι απλά σάκχαρα. Ζάχαρη προστίθεται κατά την παρασκευή της σοκολάτας.
Να μας τονώσει καθώς περιέχει καφεΐνη σε πολύ λιγότερη ποσότητα από ότι σε άλλα καφεϊνούχα τρόφιμα, αρκετή όμως για να μας κρατήσει σε εγρήγορση. Μάλιστα τα φασόλια του κακάο επειδή είναι λιγότερο επεξεργασμένα έχουν μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε καφεΐνη και για αυτό η χρήση τους χρειάζεται προσοχή εξαιτίας της διεργετικής δράσης τους και πιθανή ταχυκαρδία, νευρικότητα ή αϋπνία, αν καταναλωθούν σε μεγάλες ποσότητες.
Μπορεί η μαύρη σοκολάτα να έχει φαινομενικά πιο πολλές θερμίδες από την γάλακτος και προϊόντων απομίμησης σοκολάτας, η θρεπτική της αξία όμως είναι πολλαπλάσια, όπως και η ευεργετική της επίδραση και με λιγότερη ποσότητα ια μας ικανοποιήσει περισσότερο.
Κατά σειρά θρεπτικής αξίας προτιμάμε:
1. ωμά, μη επεξεργασμένα φασόλια κακάο
2. βιολογική, μη καβουρντισμένη σκόνη κακάο
3. βιολογική μαύρη σοκολάτα με όσο λιγότερη ζάχαρη και το υψηλότερο ποσοστό κακάο μας αρέσει
Πέρα από την γαστριμαργική απόλαυση και των ευεργετικών επιδράσεων, που προσφέρει η κατανάλωση των σπόρων του κακάο στην σωματική και ψυχική μας υγεία, η σωστή και δίκαιη βιομηχανία (faire trade) του κακάο είναι μια καλή επένδυση για όλον τον πλανήτη, προσφέροντας μια εναλλακτική λύση στην αποψίλωση των τροπικών δασών. Οι περιοχές που καλλιεργούνται τα κακαόδεντρα, δημιουργούν φυσικούς τροπικούς παραδείσους με μεγάλη βιοποικιλότητα, προσφέροντας εισόδημα σε φτωχούς αγρότες, καθώς τα τροπικά αυτά δέντρα αντέχουν στις πλημμύρες και στην ξηρασία, χωρίς να θέτονται σε κίνδυνο φυσικοί πόροι.
Οι πληροφορίες για την κατανάλωση ωμού κακάο, όπως και για τα περισσότερα πράγματα στον κόσμο της υγείας και της διατροφή, αλλάζουν γρήγορα. Υπάρχουν πολλοί που πιστεύουν ότι η σοκολάτα, ακόμη και σε αυτήν την πιο αγνή μορφή του ακατέργαστου κακάο, δεν είναι καλή επιλογή και ίσως να είναι τοξική. Η κατανάλωση μπορεί να έχει διεγερτική ή εθιστική δράση με συμπτώματα στέρησης και να επηρεάσει την λειτουργία των νεφρών και του ήπατος, να προκαλέσει σεξουαλική δυσλειτουργία, όπως επίσης και γαστρεντερικά σημεία, ειδικά μετά την κατανάλωση σπόρων κακάο, εξαιτίας της επιμόλυνσης τους με παράσιτα, που όμως εξαφανίζονται με την επεξεργασία του κακάο. Σε κάθε περίπτωση ποτέ δεν πρέπει να εμπιστευόμαστε τυφλά τους ισχυρισμούς των πωλητών ενός προϊόντος, αλλά να διεξάγουμε προσωπική έρευνα με βάση στοιχεία από ειδικούς.
Σίγουρα, τόσο η μαύρη σοκολάτα, όσο οι σπόροι κακάο όταν καταναλώνονται με μέτρο, δεν φαίνεται να προκαλούν κάποιο πρόβλημα, αλλά δεν μπορεί να θεωρήσουμε ότι αποτελούν την πρώτη μας επιλογή σαν πηγή μαγνησίου ή άλλων αντιοξειδωτικών.
Οι τρόποι να καταναλώσουμε σωστά σπόρους κακάο ή μαύρη σοκολάτα είναι άπειροι αρκεί να υπάρχει φαντασία. Μπορούμε να προσθέσουμε 4-5 φασόλια κακάο ολόκληρα ή σπασμένα ή 10-20γρ. μαύρης σοκολάτας λιωμένη ή τριμμένη σε:
Φρουτοσαλάτες, στα δημητριακά πρωινού, στο κουάκερ, σε μείγμα ωμών ξηρών καρπών, στο γιαούρτι, σε κρέμες, σε κέικ, τηγανητές, αρτοσκευάσματα, μαζί με μέλι, ταχίνι, χαλβά ή φυστικοβούτυρο, σε αραβική πίτα ή τοστ με φρούτα, σε Smoothie φρούτων, όπως μπανάνας με γιαούρτι ή κεφίρ, αλλά ακόμα και σε αλμυρές εκδοχές όπως σε κρέπες με φρέσκο τυρί, σε ρυζότα, σε πιάτα με μοσχάρι κλπ.
ΠΗΓΕΣ:
Corti, R, Flammer, A, Hollenberg, N, Luchser, T. Contemporary Reviews in Cardiovascular Medicine Circulation, American Heart Assoc. 2012.
Di Giuseppe R, di Castelnuovo A, Centritto F, et al. Regular consumption of dark chocolate is associated with low serum concentrations of C-reactive protein in a healthy Italian population. J Nutr 2008; 138: 1939-1945. 18806104
Heart and Vascular Health & Prevention . Cleveland Clinic. 2012 Ingalls, L.
Health Benefits Of Raw Cacao Nibs Livestrong.com. 201
