Μεσογειακή Διατροφή vs δίαιτα DASH

Υπάρχουν κοινά στοιχεία ανάμεσα στη Μεσογειακή Διατροφή και τη δίαιτα DASH;

Τι ορίζουμε ως Μεσογειακή Διατροφή;

Η παραδοσιακή μεσογειακή διατροφή μπορεί να οριστεί ως το διατροφικό πρότυπο που ακολουθούσαν οι λαοί των ελαιοπαραγωγών περιοχών της Μεσογείου κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1950 και αρχές της δεκαετίας του 1960, όταν είχαν ξεπεραστεί οι συνέπειες του 2^ου παγκοσμίου πολέμου, αλλά πριν την άφιξη της κουλτούρας του γρήγορου φαγητού. Περίπου 20 χώρες, αρκετά ετερογενείς μεταξύ τους,  μπορούν να χαρακτηριστούν Μεσογειακές. Παρ’ όλα αυτά, ανάμεσα στις χώρες αυτές επικρατούσε ένα διατροφικό πρότυπο που ναι μεν παρουσίαζε διαφορές όπως είναι λογικό, αλλά παρουσίαζε και αρκετές ομοιότητες, βασικότερη εκ των οποίων ήταν η χρήση του ελαιόλαδου ως κύρια πηγή λίπους. (1)

 Η μεσογειακή διατροφή έχει τα εξής βασικά χαρακτηριστικά:

• υψηλή κατανάλωση λαχανικών
• υψηλή κατανάλωση όσπριων
• υψηλή κατανάλωση φρούτων
• υψηλή κατανάλωση δημητριακών (σε μεγάλο βαθμό ακατέργαστα)
• αποκλειστική κατανάλωση ελαιολάδου
• μέτρια προς υψηλή κατανάλωση ψαριού, ανάλογα με την απόσταση από τη θάλασσα
• μέτρια κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων (κυρίως με τη μορφή γιαουρτιού και τυριού)
• μικρή κατανάλωση κρέατος και πουλερικών και
• τακτική αλλά μέτρια κατανάλωση αιθανόλης, κυρίως με τη μορφή κρασιού κατά τη διάρκεια των γευμάτων (2)

Η πρόσληψη συνολικού λίπους σε αυτό το διατροφικό σχήμα μπορεί να είναι υψηλή ( γύρω στο 40% ή περισσότερο της συνολικής ενεργειακής πρόσληψης) στην Ελλάδα ή μέτρια (γύρω στο 30% της συνολικής ενεργειακής πρόσληψης) στην Ιταλία. Σε όλες τις περιπτώσεις όμως, ο λόγος μονοακόρεστων προς κορεσμένα λίπη είναι περίπου 2 ή πάνω από 2, το οποίο είναι πολύ υψηλότερο από άλλα μέρη του κόσμου, συμπεριλαμβανομένων της Βόρειας Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής.

Το πρότυπο της Μεσογειακής Διατροφής συνηθίζεται να παρουσιάζει την μορφή πυραμίδας, η βάση της οποίας αναφέρεται σε τρόφιμα που θα πρέπει να καταναλώνονται πολύ συχνά και η κορυφή της σε τρόφιμα που θα πρέπει να καταναλώνονται σπάνια, με τα υπόλοιπα τρόφιμα να καταλαμβάνουν τις ενδιάμεσες θέσεις. (3)

 

Συγκεκριμένα αυτό το διατροφικό πρότυπο αποτελείται από:

(α) καθημερινή κατανάλωση μη επεξεργασμένων δημητριακών και προϊόντων τους (όπως ψωμί ολικής άλεσης, ζυμαρικά, ρύζι, κτλ, 8 μερίδες/ημέρα), λαχανικών (2-3 μερίδες/ ημέρα), φρούτων (4-6 μερίδες/ ημέρα), ελαιολάδου (στην καθημερινή μαγειρική ως το κύριο προστιθέμενο λίπος) και άπαχων ή χαμηλών λιπαρών γαλακτοκομικών προϊόντων (όπως τυρί, γιαούρτι, γάλα. 1-2 μερίδες/ ημέρα),

(β) εβδομαδιαία κατανάλωση πατάτας (4-5 μερίδες/ εβδομάδα), ψαριών (4-5 μερίδες/ εβδομάδα), ελιών, φασολιών, οσπρίων και καρυδιών (>4 μερίδες/ εβδομάδα) και πιο σπάνια πουλερικών (1-3 μερίδες/ εβδομάδα), αυγών και γλυκών (1-3 μερίδες/ εβδομάδα), και

(γ) μηνιαία κατανάλωση κόκκινου κρέατος και των προϊόντων του   (4-5 μερίδες/ μήνα).

Το πρότυπο της Μεσογειακής Διατροφής χαρακτηρίζεται επίσης από μέτρια κατανάλωση κρασιού (1-2 ποτήρια κρασιού/ημέρα), το οποίο συνήθως συνοδεύει τα γεύματα. Επίσης αν και η πρόσληψη γάλακτος είναι μέτρια, η κατανάλωση τυριού και γιαουρτιού είναι υψηλή. (Εικόνα 1)

Η διατροφή των κατοίκων της περιοχής της Μεσογείου έχει τραβήξει το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας τις τελευταίες δεκαετίες. Επιδημιολογικές μελέτες έδειξαν ότι οι πληθυσμοί αυτοί, και ειδικά οι Έλληνες και οι Ιταλοί, έχουν μεγαλύτερο προσδόκιμο επιβίωσης, καθώς και μικρότερη θνησιμότητα και νοσηρότητα από χρόνια νοσήματα. Η μελέτη των Εφτά χωρών έδειξε ότι οι δύο πληθυσμοί από την Ελλάδα και οι τρεις από την Ιταλία είχαν τα μικρότερα ποσοστά θνησιμότητας από όλες τις αιτίες ανάμεσα στους άλλους πληθυσμούς από την Ευρώπη και την Αμερική που συμμετείχαν στην μελέτη.  Επίσης μετά από 25 έτη από την αρχή της μελέτης οι πληθυσμοί της Νότιας Ευρώπης εμφάνιζαν πολύ μικρότερη επίπτωση καρδιαγγειακών νοσημάτων σε σχέση με τους πληθυσμούς της Βόρειας Ευρώπης. (4)

 

Διατροφική προσέγγιση για τη διακοπή της υπέρτασης (DASH)

Η διατροφική προσέγγιση για τη διακοπή της υπέρτασης (DASH) ξεκίνησε τη δεκαετία του 1990. Το 1992, το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας (NIH) άρχισε να χρηματοδοτεί πολλά ερευνητικά προγράμματα για να διαπιστώσει εάν συγκεκριμένες διατροφικές παρεμβάσεις ήταν χρήσιμες στη θεραπεία της υπέρτασης. Στα άτομα που συμπεριλήφθηκαν στη μελέτη συνιστάται να ακολουθούν μόνο τις διαιτητικές παρεμβάσεις και να μην περιλαμβάνουν άλλες τροποποιήσεις στον τρόπο ζωής, προκειμένου να αποφευχθούν τυχόν συγχυτικοί παράγοντες. Διαπίστωσαν ότι μόνο η διαιτητική παρέμβαση από μόνη της ήταν σε θέση να μειώσει τη συστολική αρτηριακή πίεση κατά περίπου 6 έως 11 mm Hg. Αυτή η επίδραση παρατηρήθηκε τόσο σε υπερτασικούς όσο και σε κανονικούς ανθρώπους. Βάσει αυτών των αποτελεσμάτων, σε ορισμένες περιπτώσεις η DASH υποστηρίζεται ως φαρμακολογική θεραπεία πρώτης γραμμής μαζί με την τροποποίηση του τρόπου ζωής.

Η DASH προωθεί την κατανάλωση λαχανικών και φρούτων, άπαχου κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων και τη συμπερίληψη μικροθρεπτικών συστατικών στη διατροφή. Υποστηρίζει επίσης τη μείωση του νατρίου στη διατροφή σε περίπου 1500 mg / ημέρα. Η DASH δίνει έμφαση στην κατανάλωση ελάχιστα μεταποιημένων και νωπών τροφίμων. Έχει πολλές ομοιότητες με ορισμένα από τα άλλα διαιτητικά πρότυπα που προωθούνται για την καρδιαγγειακή υγεία. Η διατροφή DASH αποτελεί βασικά μια απόληξη του αρχαίου και σύγχρονου κόσμου. (5)

Η διατροφική προσέγγιση για τη διακοπή της υπέρτασης (DASH) περιλμβάνει:

1. Λαχανικά: περίπου 4-5 μερίδες την ημέρα
2. Φρούτα: περίπου 4-5 μερίδες την ημέρα
3. Υδατάνθρακες: 6-8 μερίδες την ημέρα
4. Χαμηλά λιπαρά γαλακτοκομικά προϊόντα: 2-3 μερίδες την ημέρα
5. Προϊόντα άπαχου κρέατος: <180γρ την ημέρα
6. Ξηροί καρποί, σπόροι και όσπρια: 4-5 μερίδες την εβδομάδα
7. Λίπη και έλαια: 2-3 μερίδες την ημέρα
8. Γλυκά και προστιθέμενα σάκχαρα: 5 ή λιγότερα την εβδομάδα (6)

 

Σύγκριση των δύο διατροφικών προτύπων

Όσον αφορά τις περιεκτικότητες της κάθε ομάδας τροφίμων στα δύο αυτά διατροφικά πρότυπα παρατηρούμε αρκετές ομοιότητες με έμφαση στην κατανάλωση μη επεξεργασμένων δημητριακών, φρούτων και λαχανικών και άπαχων γαλακτοκομικών προϊόντων με την DASH να υπερέχει λίγο στον αριθμό των μερίδων σε καθημερινή βάση. Στη Μεσογειακή Διατροφή αναφέρεται η καθημερινή και αποκλειστική χρήση ελαιόλαδου ως πηγή πρόσληψης λίπους, κάτι που δεν απαιτείται στην DASH. Επιπλέον η DASH αναφέρει την πρόσληψη προϊόντων άπαχου κρέατος σε λιγότερο από 180 γρ την ημέρα, ενώ στη Μεσογειακή Διατροφή βλέπουμε ότι γίνεται ένας διαχωρισμός του κόκκινου κρέατος από τα πουλερικά και τα ψάρια, με τα ψάρια να κατέχουν την 1^η προτίμηση εβδομαδιαίως σε 4-5 μερίδες, τα πουλερικά 1-3 μερίδες ενώ το κόκκινο κρέας μόνο 4-5 μερίδες τον μήνα. Χαρακτηριστικό της Μεσογειακής Διατροφής είναι επίσης η κατανάλωση κρασιού με μέτρο.

Όσον αφορά τώρα στην εφαρμογή τους, αν και η δίαιτα DASH είναι ασφαλής και υποστηρίζεται από την JNC 7 και την Αμερικάνικη Ένωση για την καρδιά για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της υπέρτασης, η ίδια είναι υψηλή σε κάλιο, φώσφορο και πρωτεΐνη, ανάλογα με το πως σχεδιάζεται. Για το λόγο αυτό , δεν θα πρέπει να ακολουθείται από άτομα με νεφροπάθεια τελικού σταδίου. (7) Επιπλέον τα άτομα με δυσανοχή στη λακτόζη μπορεί να χρειαστεί να ενσωματώσουν το ένζυμο της λακτάσης ή να χρησιμοποιήσουν άλλες στρατηγικές για την αντικατάσταση του γάλακτος. Για την επίτευξη των 8-10 μερίδων, 2-3 φρούτα και λαχανικά θα πρέπει να καταναλώνονται σε κάθε γεύμα. Επίσης επειδή η DASH είναι υψηλή σε ίνες, σταδιακές αυξήσεις σε φρούτα, λαχανικά και προϊόντα ολικής αλέσεως θα πρέπει να γίνονται με το πέρασμα του χρόνου για να μειωθούν οι πιθανές βραχυπρόθεσμες γαστρεντερικές ενοχλήσεις, όπως το φούσκωμα και η διάρροια. (8)

Υπάρχουν επαρκείς γνώσεις για να δείξουν ότι σύνθετες δίαιτες όπως η δίαιτα DASH ή η μεσογειακή διατροφή μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο υπέρτασης και, κατά συνέπεια καρδιαγγειακών νοσημάτων. Ο De Lorgeril και Salen προτείνουν ότι εκτός από την γαστρονομική τους προσέγγιση, τα καρδιοπροστατευτικά αποτελέσματα της Μεσογειακής διατροφής – με μείωση των λιπιδίων του αίματος και τα επίπεδα αρτηριακής πίεσης-καθιστούν αυτό το μοτίβο δίαιτας ελκυστικό για σκοπούς δημόσιας υγείας.(9) Ο Kouris-Blazos και οι συνεργάτες του δείχνουν ότι το μεσογειακό πρότυπο διατροφής μπορεί εύκολα να μεταφραστεί σε άλλους πολιτισμούς και άλλες επιλογές τροφής μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αύξηση της πρόσληψης των μονοακόρεστων λιπών.(10) Άλλοι έχουν προτείνει, ωστόσο, ότι αυτό το παραδοσιακό σχέδιο διατροφής είναι δύσκολο να προσαρμοστεί σε άλλους πληθυσμούς λόγω διαφορών σε πολιτιστικές και περιβαλλοντικές συνθήκες. (11)

Σε μία προοπτική μελέτη, η προσκόλληση στη μεσογειακή δίαιτα συνδέεται αντιστρόφως με τη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου. Αν και η δίαιτα DASH σχεδιάστηκε αρχικά για τη μείωση της αρτηριακής πίεσης, αρκετά χαρακτηριστικά, όπως η υψηλότερη πρόσληψη ολόκληρων κόκκων και η χαμηλότερη πρόσληψη κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος, είναι παρόμοια με τη μεσογειακή δίαιτα και μπορεί να υποδηλώνουν πιθανότητα μείωσης του κινδύνου καρκίνου του παχέος εντέρου (12). Η κατανάλωση μιας διατροφής τύπου DASH συσχετίστηκε επίσης με χαμηλότερο κίνδυνο νεφρικής νόσου, ανεξάρτητα από τα δημογραφικά χαρακτηριστικά, τους καθιερωμένους παράγοντες κινδύνου νεφρών και τη βασική λειτουργία των νεφρών. Τα υγιεινά διατροφικά πρότυπα, όπως η δίαιτα DASH, μπορεί να είναι ευεργετικά για την πρόληψη των νεφρικών νόσων. (13).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Trichopoulou Α. 2004. Traditional Mediterranean Diet and londevity in the elderly: a review. Public Health Nutr. 2004, 7:943-947.
2. Willett, W.C., Sacks, F., Trichopoulou, A., Trichopoulos, D. 1995. Mediterranean diet pyramid: a cultural model for healthy eating. . J. Clin. Nutr. 1995, 6, 1402S–1406S.
3. Sypreme Scientific Health Council, Ministry of Health and Welfare of Greece. 1999. Dietary Guidelines for adults in Greece. Archives of Hellenic Medicine. 1999, 16:516-524.
4. Keys A, Menotti A, Karvoven MJ. 1986. The diet and 15-year death rate in the Seven Countries Study. Am J Epidemiol. 1986, 124:903-915.
5. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482514/
6. National Institutes of Health, National Heart, Lung and Blood Institute: YOUR GUIDE TO Lowering Your Blood Pressure With DASH, U.S. Department of Health and Uuman Services, NIH Publication No. 06-4082, 2006.
7. LF et al, Dietary approaches to prevent and treat hypertension: a scientific statement from the American Heart Association, Hypertension 47:296, 2006.
8. Kathleen Mahan et Sylvia Escoott-Stump, Krause’s Θεραπευτική Διατροφή, ιατρικές εκδόσεις Λίτσας, σελ 223
9. De Lorgeril M, Salen P. Diet as preventive medicine in cardiology. Curr Opin Cardiol. 2000;15:364–370.
10. A, Gnardellis CH, Wahlqvist ML, et al. Are the advantages of the Mediterranean diet transferable to other populations? A cohort study in Melbourne, Australia. Br J Nutr. 1999;82:57–61.
11. Robertson RM, Smaha L. Can a Mediterranean-style diet reduce heart disease? Circulation. 2001;103:1821–1822.
12. Reedy J, Mitrou PN, Krebs-Smith SM, et al. Samples based on a marker and risk of colorectal cancer: the NIH-AARP Nutrition and Health Study. Am J Epidemiol 2008; 168: 38-48
13. Casey M. Rebholz, PhD, MS, MPH, at al. DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) Diet and Risk of Subsequent Kidney Disease Am J Kidney Dis. 2016 December ; 68(6): 853–861. doi:10.1053/j.ajkd.2016.05.019

Συντάκτης Άρθρου