Μάθε για το χρυσό φάρμακο: τον κρόκο Κοζάνης

Μάθε για το χρυσό φάρμακο: τον κρόκο Κοζάνης

Comment Icon0 Comments
Reading Time Icon1 min read
Spread the love

Ο κρόκος, το «χρυσάφι της ελληνικής γης», γνωστός και με τις ονομασίες ζαφορά και σαφράνι, συγκαταλέγεται στα πιο προσφιλή και πολύτιμα μπαχαρικά από τα αρχαία χρόνια.

Φημίζεται σε όλο τον κόσμο για το άρωμα, το χρώμα, αλλά και τις φαρμακευτικές και αφροδισιακές του ιδιότητες. Προέρχεται από τον ύπερο ενός λουλουδιού με την επιστημονική ορολογία Crocus sativus Linnaeus, το οποίο ανήκει στη βοτανική οικογένεια Irridiaceae, μια βολβώδης πόα που συναντάται στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και στη Δυτική Ασία, ενώ πολλά είδη του είναι αυτοφυή και στην Ελλάδα, όπου είναι γνωστός με διάφορες ονομασίες: σαφράν, σαφράνι, ζαφορά, μαμελούκος. Η συστηματική καλλιέργεια του γίνεται στην Κοζάνη, με την παραγωγή ενός προϊόντος εξαιρετικής ποιότητας.

Ο κρόκος, λόγω της δύσκολης και απαιτητικής διαδικασίας παραγωγής του, θεωρείται ένα από τα πιο ακριβά μπαχαρικά του κόσμου. Για 1 κιλό αποξηραμένων στιγμάτων χρειάζονται περισσότερα από 150.000 άνθη.

Οι ιδιότητές του κρόκου είναι ήδη γνωστές από την αρχαιότητα. Οι αρχαίοι Έλληνες κατανάλωναν τον κρόκο κατά της αϋπνίας ή της μέθης, οι αρχαίοι Αιγύπτιοι και οι Ρωμαίοι τον χρησιμοποιούσαν ως χρωστική για το βάψιμο των χιτώνων, η Κλεοπάτρα σαν καλλυντικό, οι αρχαίοι Φοίνικες στις θυσίες τους στη θεά Αστάρτη, ο Όμηρος το αναφέρει στα κείμενά του, ενώ το συναντάμε ακόμη και στην Παλαιά Διαθήκη.

Ο κρόκος εμφανίζει πολλές και ποικίλες χρήσεις: στην φαρμακευτική, ζαχαροπλαστική, μαγειρική, τυροκομία, μακαρονοποιία, ποτοποιία, ακόμα δε χρησιμοποιείται και σαν θυμίαμα ή στην ζωγραφική. Η κατανάλωση του, μας προσφέρει κυρίως αντιοξειδωτικά συστατικά, μιας και η ποσότητα που μπορούμε να καταναλώνουμε είναι ελάχιστη για να θεωρηθεί πηγή υδατανθράκων ή πρωτεϊνών. Μια δόση 2γρ. κρόκου, που αντιστοιχεί τουλάχιστον σε 4 μερίδες, αποδίδει μόλις 7 θερμίδες.

Οι ιδιότητες του

Οι ιδιότητες των αποξηραμένων στιγμάτων του κρόκου οφείλονται σε δύο βασικά καροτενοειδή συστατικά του: την πικροκροκίνη και την κροκίνη και ιδιαίτερα στα άγλυκα παράγωγα αυτών, την σαφραναλή του πρώτου και την κροκετίνη του δεύτερου. Η κροκίνη και η κροκετίνη δίνουν το χρώμα, ενώ η πικροκροκίνη τη γεύση και η σαφρανάλη είναι κύριο συστατικό του αρωματικού αιθέριου ελαίου. Τα συστατικά αυτά προσδίδουν στον κρόκο ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες.

Ο κρόκος περιέχει επίσης υδατάνθρακες, ελάχιστη πρωτείνη, λυκοπίνη, ζεαξανθίνη, βιταμίνη A, το α-β και γ καροτένιο, βιταμίνη Β, Β2, C, φυλλικό οξύ, Β6, νιασίνη και μέταλλα όπως σίδηρο, ασβέστιο, μαγνήσιο και κάλιο.

Οι θεραπευτικές του ιδιότητες είναι γνωστές από την αρχαιότητα, όπως αναφέρεται σε αιγυπτιακό πάπυρο του 1550 π.Χ., ενώ αποτελούσε απαραίτητο συστατικό στα ιατρικά σκευάσματα του Ιπποκράτη, του Διοσκουρίδη και του Γαληνού, οι οποίοι το συνιστούσαν ως παυσίπονο, αντιπυρετικό, υπνωτικό, εμμηναγωγό, επουλωτικό και αφροδισιακό.

Μεγάλο είναι το ενδιαφέρον και της σύγχρονης ιατρικής για τον κρόκο. Έρευνες σε πειραματόζωα έχουν δείξει ότι συμβάλλει στη μείωση των επιπέδων χοληστερίνης και τριγλυκεριδίων, αποτρέποντας έτσι τη δημιουργία αθηρωματικής πλάκας. Επίσης, έχει αντιθρομβωτική δράση, καθώς το εκχύλισμα στιγμάτων κρόκου, προκαλεί αναστολή της συγκόλλησης των αιμοπεταλίων, με παράλληλη αντιπηκτική δράση. Στη δράση αυτή αποδίδεται η μειωμένη συχνότητα καρδιαγγειακών επεισοδίων στη Valencia της Ισπανίας, όπου η κατανάλωση κρόκου είναι μεγάλη.

Ο κρόκος χάρη στην πληθώρα αντιοξειδωτικών μπορεί να προστατέψει και από τη γεροντική άνοια και από την εκφυλιστική νόσο του Αλτσχάιμερ καθώς περιέχει βιταμίνες του συμπλέγματος Β, μπορεί να συμβάλλει στη βελτίωση της εγκεφαλικής λειτουργίας και στην ενίσχυση της μνήμης. Πρόσφατα πειράματα έχουν δείξει ότι ο κρόκος έχει βελτιωτικά αποτελέσματα σε ζώα με τεχνητή έλλειψη μνήμης και ότι αυτό οφείλεται στη βελτίωση της LTP (Ενδυνάμωση Μακράς Διαρκείας) του ιππόκαμπου χάρη στην κροκίνη. Στην Ιαπωνία κυκλοφορεί ήδη επίσημα σχετικό σκεύασμα.

Λόγω των αντιβακτηριδιακών του ιδιοτήτων, χρησιμοποιείται εξωτερικά, ως φυσικό φάρμακο για τη θεραπεία της ακμής, αλλά και ως αντιγηραντικό και αντιρυτιδικό λόγω των πλούσιων αντιοξειδωτικών ουσιών.

Παραδοσιακά χρησιμοποιείται για την ενίσχυση της διαδικασίας της πέψης και την ανακούφιση πεπτικών διαταραχών, σαν αντισπασμωδικό και διεγερτικό πεπτικών διεργασιών.

Το αφέψημα του κρόκου βοηθάει στην καλή αναπνευστική λειτουργία και μπορεί να ανακουφίσει ασθένειες του αναπνευστικού συστήματος, όπως το άσθμα.

Έχει αγχολυτικές ιδιότητες, ενώ μελέτες έχουν δείξει ότι ο κρόκος έχει ευεργετική επίδραση στις περιπτώσεις ήπιας κατάθλιψης, με αποτελέσματα ισάξια με αυτά της λήψης αντικαταθλιπτικών φαρμάκων.
Προσφέρει ευεξία, πνευματική διαύγεια και τόνωση.

Από την αρχαιότητα ο κρόκος είχε συνδεθεί με τον έρωτα και τη γονιμότητα, ενώ θεωρείται ότι ενισχύει την ανδρική γονιμότητα, βελτιώνοντας την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων. Στις γυναίκες η χρήση του σε μικρές ποσότητες έχει εμμηναγωγική και εμμηνορυθμιστική δράση.

Έχει ισχυρή αντικαρκινική δράση, με αναστολή της ανάπτυξης και του πολλαπλασιασμού καρκινικών κυττάρων, που αποδίδεται στην κροκετίνη. Η in vitro μελέτη της βιολογικής δραστικότητας των φυσικών υδατοδιαλυτών καροτενοειδών του κρόκου έδειξε ότι αναστέλλουν τον πολλαπλασιασμό και ταυτόχρονα διαφοροποιούν τα ανθρώπινα καρκινικά κύτταρα των σειρών Κ562 και ΗL-60.

Από πολλούς ειδικούς υποστηρίζεται ότι καταπραΰνει τους πόνους των νεφρών και σε μικρές δόσεις διεγείρει την όρεξη. Ανακουφίζει από τις ενοχλήσεις κατά την οδοντοφυΐα και μάλιστα στην Ευρώπη κυκλοφορεί σχετικό σκεύασμα.

Ως καρύκευμα μπορούμε να το προμηθευτούμε είτε σε νηματίδια ή σε σκόνη αλεσμένων στιγμάτων. Επίσης, κυκλοφορεί και σε συμπληρώματα διατροφής.

Μια μικρή ποσότητα κρόκου είναι αρκετή για να χαρίσει στα φαγητά χρυσοκίτρινο χρώμα με ιδιαίτερη πικάντικη γεύση και δυνατό άρωμα, καθώς η μεγάλη ποσότητα μπορεί να αλλοιώσει τη γεύση του φαγητού. Ταιριάζει με γλυκές ή αλμυρές δημιουργίες, σε πιάτα με ρύζι, πατάτες ή ζυμαρικά, σε γλυκά ή αλμυρά αρτοσκευάσματα, σε κρέμες και σάλτσες, αλλά και με κρέατα ή ψάρια και θαλασσινά. Γίνεται εξαιρετικό ρόφημα, αυτούσιο ή μαζί με άλλα βότανα και ροφήματα (στο τσάι, τον καφέ, το γάλα κ.α.).

Άτομα με ηπατική ή νεφρική νόσο καλό θα ήταν να αποφεύγουν την κατανάλωση κρόκου, όπως επίσης και έγκυες ή θηλάζουσες χωρίς την συγκατάθεση του ιατρού τους. Δόσεις πάνω από 5γρ. κρόκου την ημέρα μπορεί να είναι τοξικές για τον οργανισμό, αλλά η λήψη μέχρι 1,5 γρ. ημερησίως θεωρείται ασφαλής.

ΠΗΓΕΣ:

Basker, D; Negbi, M (1983). “Uses of saffron”. Journal of Economic Botany. 37 (2): 228–236. doi:10.1007/BF02858789.

Hausenblas HA; Saha D; Dubyak PJ; Anton SD (November 2013). “Saffron (Crocus sativus L.) and major depressive disorder: a meta-analysis of randomized clinical trials”. Journal of Integrative Medicine. 11 (6): 377–83. doi:10.3736/jintegrmed2013056. PMC 4643654Freely accessible. PMID 24299602.

http://www.safran.gr/saffron.asp

Kashani L, Eslatmanesh S, Saedi N, Niroomand N, Ebrahimi M, Hosseinian M, Foroughifar T, Salimi S, Akhondzadeh S. Comparison of Saffron versus Fluoxetine in Treatment of Mild to Moderate Postpartum Depression: A Double-Blind, Randomized Clinical Trial.Pharmacopsychiatry. 2016 Sep 5. [Epub ahead of print]PMID: 27595298

Lopresti AL; Drummond PD (2014). “Saffron (Crocus sativus) for depression: a systematic review of clinical studies and examination of underlying antidepressant mechanisms of action”. Human Psychopharmacology: Clinical and Experimental. 29: 517–27. doi:10.1002/hup.2434. PMID 25384672.

Mousavi, S. Z.; Bathaie, S. Z. (2011). “Historical uses of saffron: Identifying potential new avenues for modern research”. Avicenna Journal of Phytomedicine. 1 (2): 27–66.

Nutrition data for one tablespoon of dried saffron”. Nutritiondata.com. Conde Nast; republished from version SR-21 of the USDA National Nutrient Database. 2014. Retrieved 17 May 2016.

 

Συντάκτης Άρθρου

Share this article

Related Posts