Θειαμίνη: απαραίτητη για όλους!

Η βιταμίνη Β1, αποκαλούμενη επίσης και Θειαμίνη αλλά και ανευρίνη, ανήκει στην κατηγορία των βιταμινών που παίζουν σημαντικό και ουσιαστικό ρόλο στο μεταβολισμό των υδατανθράκων.

Μένει για μικρό χρονικό διάστημα στο σώμα (14 περίπου μέρες) ενώ πολύ μικρή ποσότητα αποθηκεύεται από τον οργανισμό.

Δράση

Λειτουργεί ως συνένζυμο για την παραγωγή ενέργειας στον οργανισμό και στο μεταβολισμό των υδατανθράκων. Επίσης είναι σημαντική για την διαβίβαση νευρικών ερεθισμάτων Συμμετέχει στις αντιδράσεις οξειδωτικής αποκαρβοξυλίωσης των α-κετοξέων κατά τον καταβολισμό των υδατανθράκων. Μερικές από τις αντιδράσεις, όπου συμμετέχει η θειαμίνη είναι οι ακόλουθες :

1. Η αντίδραση αποκαρβοξυλίωσης του 2-οξογλουταρικού οξέος, κατά τον κύκλο του Krebs.
2. Η αντίδραση αποκαρβοξυλίωσης του πυροσταφυλικού οξέος σε ακέτυλο-CoA, στo τέλος της γλυκολυτικής οδού.
3. Η αντίδραση αποκαρβοξυλίωσης του πυροσταφυλικού οξέος σε ακεταλδεΰδη, στα πλαίσια της αλκοολικής ζύμωσης.
4. Αποτελεί συνένζυμο της τρανσκετολάσης, ενός ενζύμου που συμμετέχει στον κύκλο των φωσφορικών πεντοζών.

Είναι, επομένως, απαραίτητη για την παραγωγή ενέργειας στους μυς, την καρδιά και το κεντρικό νευρικό σύστημα, δηλαδή σε ιστούς που μεταβολίζουν πολύ πυροσταφυλικό και γαλακτικό οξύ.

Χρήση

Συμπληρώματα θειαμίνης μπορεί να είναι ευεργετικά σε άτομα άνω των 65 χρονών, σε ανθρώπους που καταναλώνουν ποσότητες αλκοόλ περισσότερο από δύο μονάδες ημερησίως, καπνιστές και φορείς του ιού HIV. Η χρήση της θειαμίνης ερευνάται για διάφορες καταστάσεις, όπως η νόσος Alzheimer και τα στοματικά έλκη.

Υπερδοσολογία

Αν και οι υδατοδιαλυτές βιταμίνες εκκρίνονται μέσω των ούρων, η λήψη μεγάλων δόσεων μπορεί να είναι τοξική. Εάν ληφθεί σε ποσότητα 100 φορές μεγαλύτερη από την συνιστώμενη έχει τοξική δράση κι αυτό μπορεί να οδηγήσει στην καταστολή του αναπνευστικού συστήματος, το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε αυπνία, γενική αδυναμία, γρήγορους σφυγμούς, πονοκέφαλους και οξυθυμία. Σε ακραίες περιπτώσεις, μια υπερβολική δόση μπορεί να είναι μοιραία. Μεγάλες δόσεις Β1 μπορούν να μειώσουν την δράση άλλων βιταμινών του συμπλέγματος Β.

Ανεπάρκεια

Οι σημαντικότερες εκδηλώσεις ανεπάρκειας Β1 είναι

• η απώλεια βάρους
• η ανορεξία
• δυσκοιλιότητα
• ατονία του εντέρου
• ενοχλήσεις εντέρου
• κόπωση και νευρικότητα
• διαταραχές μνήμης
• διαταραχές ύπνου

καθώς επίσης και προβλήματα με την καρδιά και το νευρικό σύστημα.

Η βιοδιαθεσιμότητα της μπορεί να ελαττωθεί με τη χρήση αλκοόλ. Οι απαιτήσεις σε θειαμίνη αυξάνονται ανάλογα με την πρόσληψη υδατανθράκων. Η θειαμίνη  καταστρέφεται από την θερμότητα και από την επεξεργασία τροφίμων σε αλκαλικό pH (η προσθήκη διττανθρακικού νατρίου – σόδας σε πράσινα λαχανικά για διατήρηση του πράσινου χρώματος, μπορεί να οδηγήσει σε απώλειες μεγάλων ποσοτήτων θειαμίνης), υπό την παρουσία οξυγόνου, ή άλλων οξειδωτικών παραγόντων.

Οι ανταγωνιστές της θειαμίνης στον καφέ, στο τσάι, στο ωμό ψάρι, στους ξηρούς καρπούς και σε μερικά λαχανικά μπορούν να οδηγήσουν σε καταστροφή της θειαμίνης κατά την παρασκευή φαγητών, ή στο έντερο κατά την πέψη. Η βιταμίνη μπορεί, εντούτοις, να διατηρηθεί στα κατεψυγμένα τρόφιμα.

Έχει παρατηρηθεί ανεπάρκεια θειαμίνης σε ασθενείς με καρκίνο με εξαιρετικά επιθετικής μορφής όγκους.

 

Συμπτώματα

Η έλλειψή της μπορεί να οδηγήσει σε μια ασθένεια γνωστή ως beri-beri. Η ασθένεια είναι κοινή στον αναπτυσσόμενο κόσμο όπου το ρύζι είναι από τα σημαντικότερα βασικά τρόφιμα και οι άνθρωποι καταναλώνουν ακατέργαστα ψάρια (ορισμένα ένζυμα των οποίων καταστρέφουν την θειαμίνη). Η ασθένεια εκδηλώνεται με πολυνευρίτιδα, μυική ατροφία, οιδήματα και καρδιοαγγειακές αλλοιώσεις Η νόσος παρατηρήθηκε σε μεγαλύτερη συχνότητα στην ανατολική Ασία, όπου συνδυάστηκε με μονόπλευρη διατροφή με αποφλοιωμένο ρύζι, που δεν περιέχει θειαμίνη. Η ανεπάρκεια θειαμίνης μπορεί να προκαλέσει και νευρολογικές διαταραχές. Η εγκεφαλοπάθεια του Wernicke οφείλεται στη χρόνια καταστροφή νευρώνων στο κεντρικό νευρικό σύστημα από την έλλειψη θειαμίνης. Στο σύνδρομο Korsakoff παρατηρούνται κενά μνήμης, που πολλές φορές αναγκάζουν τον ασθενή να καταφεύγει σε μυθοπλασία, προκειμένου να καλύψει τα κενά.

.
Συνιστώμενη πρόσληψη 

Ο πίνακας που ακολουθεί περιλαμβάνει τη συνιστώμενη πρόσληψη της θειαμίνης σε μικρογραμμάρια ημερησίως στα διάφορα επίπεδα ηλικίας.

Συνιστώμενη πρόσληψη για Θειαμίνη
Επίπεδο Ηλικίας	Ηλικία		Άρρεν (mg/day)		Θήλυ (mg/day)
Βρέφη		0-6 μηνών		0.2 (AI)		0.2 (AI)
Βρέφη		7-12 μηνών		0.3 (AI)		0.3 (AI)
Παιδιά		1-3 χρόνων		0.5		0.5
Παιδιά		4-8 χρόνων		0.6		0.6
Παιδιά		9-13 χρόνων		0.9		0.9
Έφηβοι		14-18 χρόνων		1.2		1.0
Ενήλικες		19 χρόνων +		1.2		1.1
Εγκυμοσύνη		Όλες οι ηλικίες		–		1.4
Θηλασμός		Όλες οι ηλικίες		–		1.4

 

Ηλικιωμένοι(65 χρόνων+) : Έρευνες έχουν δείξει ότι δε παρατηρείται ιδιαίτερα αυξημένη ανεπάρκεια θειαμίνης στα άτομα αυτής της ηλικίας, ωστόσο η ανεπάρκεια είναι πιο συχνή σε άτομα ηλικιωμένα παρά σε νεαρότερες ηλικίες.

 

Τροφές πλούσιες σε Θειαμίνη

Η διατροφή που περιλαμβάνει μία ποικιλία τροφίμων παρέχει την απαραίτητη ημερήσια δόση θειαμίνης καθημερινά. Ο πίνακας περιλαμβάνει μερικά τρόφιμα και την ποσότητα της περιεχόμενης θειαμίνης σε mg.

Τρόφιμο	Μερίδα	Θειαμίνη (mg)
Φακές μαγειρεμένες	1/2 φλιτζάνι	0.17
Μπιζέλια μαγειρεμένα	1/2 φλιτζάνι	0.21
Μακρύκοκκο σκούρο ρύζι μαγειρεμένο	1 φλιτζάνι	0.19
Μακρύκοκκο εμπλουτισμένο άσπρο ρύζι μαγειρεμένο	1 φλιτζάνι	0.26
Μακρύκοκκο άσπρο ρύζι μαγειρεμένο	1 φλιτζάνι	0.04
Ψωμί πολύσπορο	1 φέτα	0.10
Ψωμί λευκό	1 φέτα	0.11
Δημητριακά πρωινού	1 φλιτζάνι	0.5-2.0
Σταρένια δημητριακά	1 φλιτζάνι	4.47
Χοιρινό μαγειρεμένο	90 γραμμάρια *	0.72
Μπραζίλ ξηροί καρποί	30 γραμμάρια	0.18
Φιστίκια	30 γραμμάρια	0.19
Σπανάκι μαγειρεμένο	1/2 φλιτζάνι	0.09
Πορτοκάλι	1 μέτριο	0.10
Πεπόνι	1/2 φρούτο	0.11
Γάλα	1 φλιτζάνι	0.10
Αυγό μαγειρεμένο	1 μεγάλο	0.03

 

Βιβλιογραφία

1. Linus Pauling Institute
2. Tanphaichitr V. Thiamin. In: Shils M, Olson JA, Shike M, Ross AC, eds. Modern Nutrition in Health and Disease. 9th ed. Baltimore: Williams & Wilkins; 1999:381-389.
3. Rindi G. Thiamin. In: Ziegler EE, Filer LJ, eds. Present Knowledge in Nutrition. 7th ed. Washington D.C.: ILSI Press; 1996:160-166.
4. Brody T. Nutritional Biochemistry. 2nd ed. San Diego: Academic Press; 1999.
5. Todd K, Butterworth RF. Mechanisms of selective neuronal cell death due to thiamine deficiency. Ann N Y Acad Sci. 1999;893:404-411.  (PubMed)
6. Krishna S, Taylor AM, Supanaranond W, et al. Thiamine deficiency and malaria in adults from southeast Asia. Lancet. 1999;353(9152):546-549.  (PubMed)
7. Muri RM, Von Overbeck J, Furrer J, Ballmer PE. Thiamin deficiency in HIV-positive patients: evaluation by erythrocyte transketolase activity and thiamin pyrophosphate effect. Clin Nutr. 1999;18(6):375-378.  (PubMed)
8. Suter PM, Haller J, Hany A, Vetter W. Diuretic use: a risk for subclinical thiamine deficiency in elderly patients. J Nutr Health Aging. 2000;4(2):69-71.  (PubMed)
9. Rieck J, Halkin H, Almog S, et al. Urinary loss of thiamine is increased by low doses of furosemide in healthy volunteers. J Lab Clin Med. 1999;134(3):238-243.  (PubMed)
10. Hung SC, Hung SH, Tarng DC, Yang WC, Chen TW, Huang TP. Thiamine deficiency and unexplained encephalopathy in hemodialysis and peritoneal dialysis patients. Am J Kidney Dis. 2001;38(5):941-947.  (PubMed)
11. Wilcox CS. Do diuretics cause thiamine deficiency? J Lab Clin Med. 1999;134(3):192-193.
12. Nishimune T, Watanabe Y, Okazaki H, Akai H. Thiamin is decomposed due to Anaphe spp. entomophagy in seasonal ataxia patients in Nigeria. J Nutr. 2000;130(6):1625-1628.  (PubMed)
13. Food and Nutrition Board, Institute of Medicine. Thiamin. Dietary Reference Intakes: Thiamin, Riboflavin, Niacin, Vitamin B₆, Vitamin B₁₂, Pantothenic Acid, Biotin, and Choline. Washington D.C.: National Academy Press; 1998:58-86. (National Academy Press)
14. Cumming RG, Mitchell P, Smith W. Diet and cataract: the Blue Mountains Eye Study. Ophthalmology. 2000;107(3):450-456.  (PubMed)
15. Jacques PF, Taylor A, Moeller S, et al. Long-term nutrient intake and 5-year change in nuclear lens opacities. Arch Ophthalmol. 2005;123(4):517-526.  (PubMed)
16. Glaso M, Nordbo G, Diep L, Bohmer T. Reduced concentrations of several vitamins in normal weight patients with late-onset dementia of the Alzheimer type without vascular disease. J Nutr Health Aging. 2004;8(5):407-413.  (PubMed)
17. Bender DA. Optimum nutrition: thiamin, biotin and pantothenate. Proc Nutr Soc. 1999;58(2):427-433.  (PubMed)
18. Kish SJ. Brain energy metabolizing enzymes in Alzheimer’s disease: alpha-ketoglutarate dehydrogenase complex and cytochrome oxidase. Ann N Y Acad Sci. 1997;826:218-228.  (PubMed)
19. Mastrogiacoma F, Bettendorff L, Grisar T, Kish SJ. Brain thiamine, its phosphate esters, and its metabolizing enzymes in Alzheimer’s disease. Ann Neurol. 1996;39(5):585-591.  (PubMed)
20. Heroux M, Raghavendra Rao VL, Lavoie J, Richardson JS, Butterworth RF. Alterations of thiamine phosphorylation and of thiamine-dependent enzymes in Alzheimer’s disease. Metab Brain Dis. 1996;11(1):81-88.  (PubMed)
21. Meador K, Loring D, Nichols M, et al. Preliminary findings of high-dose thiamine in dementia of Alzheimer’s type. J Geriatr Psychiatry Neurol. 1993;6(4):222-229.  (PubMed)
22. Mimori Y, Katsuoka H, Nakamura S. Thiamine therapy in Alzheimer’s disease. Metab Brain Dis. 1996;11(1):89-94.  (PubMed)
23. Rodriguez-Martin JL, Qizilbash N, Lopez-Arrieta JM. Thiamine for Alzheimer’s disease (Cochrane Review). Cochrane Database Syst Rev. 2001;2:CD001498.  (PubMed)
24. Wilkinson TJ, Hanger HC, George PM, Sainsbury R. Is thiamine deficiency in elderly people related to age or co-morbidity? Age Ageing. 2000;29(2):111-116.  (PubMed)
25. Zenuk C, Healey J, Donnelly J, Vaillancourt R, Almalki Y, Smith S. Thiamine deficiency in congestive heart failure patients receiving long term furosemide therapy. Can J Clin Pharmacol. 2003;10(4):184-188.  (PubMed)
26. Shimon I, Almog S, Vered Z, et al. Improved left ventricular function after thiamine supplementation in patients with congestive heart failure receiving long-term furosemide therapy. Am J Med. 1995;98(5):485-490.  (PubMed)
27. Leslie D, Gheorghiade M. Is there a role for thiamine supplementation in the management of heart failure? Am Heart J. 1996;131(6):1248-1250.
28. Comin-Anduix B, Boren J, Martinez S, et al. The effect of thiamine supplementation on tumour proliferation. A metabolic control analysis study. Eur J Biochem. 2001;268(15):4177-4182.  (PubMed)
29. Boros LG, Brandes JL, Lee WN, et al. Thiamine supplementation to cancer patients: a double edged sword. Anticancer Res. 1998;18(1B):595-602.  (PubMed)
30. Russell RM, Suter PM. Vitamin requirements of elderly people: an update. Am J Clin Nutr. 1993;58(1):4-14.  (PubMed)
31. Hendler SS, Rorvik DR, eds. PDR for Nutritional Supplements. Montvale: Medical Economics Company, Inc; 2001.
32. Flodin N. Pharmacology of micronutrients. New York: Alan R. Liss, Inc.; 1988.
33. Schumann K. Interactions between drugs and vitamins at advanced age. Int J Vitam Nutr Res. 1999;69(3):173-178.  (PubMed)

Συντάκτης Άρθρου