0 Comments
Τι είναι το βασικό άγχος και πότε αυτό είναι υψηλό; Με τι σχετίζεται και πότε μπορεί να γίνει επικίνδυνο το υψηλό βασικό άγχος; Τι μπορεί να βοηθήσει;
Ο όρος βασικό άγχος (baseline anxiety) αναφέρεται στα επίπεδα του καθημερινού μας άγχους, του άγχους δηλαδή που αισθανόμαστε μέσα στη διάρκεια μιας συνηθισμένης μέρας. Όταν λειτουργούμε στις καθημερινές μας δραστηριότητες ενεργοποιημένοι όσο χρειάζεται για να ανταποκρινόμαστε σε αυτές, χωρίς να αισθανόμαστε δυσφορικά ή δυσάρεστα αγχωμένοι, χωρίς να νιώθουμε το άγχος στο σώμα μας με την αισθητή και ενοχλητική παρουσία σωματικών συμπτωμάτων όπως ταχυκαρδία, δύσπνοια ή ναυτία, τότε λέμε ότι τα επίπεδα του βασικού μας άγχους είναι φυσιολογικά. Λέμε επίσης ότι πρόκειται για το καλό άγχος (eustress), ή το λειτουργικό άγχος, που μας κινητοποιεί να εργαζόμαστε, να είμαστε στην ώρα μας σε ένα ραντεβού, να φροντίζουμε τον εαυτό μας, το σπίτι μας κτλ. Το βασικό άγχος φυσικά δεν είναι πάντα το ίδιο καθώς τα ερεθίσματα από το περιβάλλον μας και από ό,τι συμβαίνει στη ζωή μας είναι ποίκιλλα και είναι λογικό να έχουν διαρκώς μεταβαλλόμενη επιρροή στο συναίσθημά μας. Έτσι πχ αν χάσω το λεωφορείο και κινδυνεύω να αργήσω στο ραντεβού μου είναι επόμενο το άγχος μου να αυξηθεί αρκετά, τόσο ώστε πλέον να αναγνωρίζω εκείνη τη στιγμή τις επιπτώσεις στο σώμα μου καθώς η καρδιά μου χτυπά γρηγορότερα και έχω ιδρώσει περισσότερο από το συνηθισμένο. Το υψηλό αυτό άγχος βέβαια δεν θα μείνει υψηλό για πολύ, καθώς η ίδια η αιτία της αύξησής του σε λίγο θα έχει παρέλθει και θα ξεχαστεί και ο οργανισμός μου θα επιστρέψει στα συνηθισμένα μου επίπεδα βασικού άγχους. Αντίστοιχα, όταν πχ πάω διακοπές ή κάνω κάτι που με ξεκουράζει το βασικό άγχος μειώνεται και το βιώνω στο σώμα μου ως χαλάρωση και ηρεμία. Το βασικό άγχος λοιπόν σε όλους μας παρουσιάζει μια διακύμανση στην καθημερινότητα, πότε αυξάνεται και πότε μειώνεται ανάλογα με ό,τι συμβαίνει στη ζωή μας και επηρεάζει το πως νιώθουμε. Όταν τα επίπεδα του βασικού μας άγχους είναι φυσιολογικά, αυτή η απόκλιση προς τα πάνω και προς τα κάτω συνήθως είναι διαχειρίσιμη και γίνεται αντιληπτή ως ελεγχόμενη και αναμενόμενη. Τι γίνεται όμως στις περιπτώσεις που το βασικό άγχος είναι ήδη υψηλό; Λέμε ότι κάποιος έχει υψηλό βασικό άγχος όταν σε μια τυπική μέρα το άγχος του είναι ήδη αισθητά ανεβασμένο χωρίς λόγους που να δικαιολογούν κάτι τέτοιο. Μπορεί να δυσφορεί με σωματικά συμπτώματα άγχους, όπως γρήγορους παλμούς, σφίξιμο στο στήθος, εφιδρώσεις και αίσθημα έντασης (σφίξιμο των μυών) πολλές φορές μέσα στην ημέρα ή και διαρκώς. Το άγχος του αυτό (distress) είναι δυσλειτουργικό και τον μπλοκάρει αντί να τον κινητοποιεί δημιουργικά. Μιλάμε για ανθρώπους που χαρακτηρίζονται ως «αγχώδεις» και περιγράφονται από τους δικούς τους ως νευρικοί, ευερέθιστοι ή φοβικοί, μπορεί να παρουσιάζουν υπερεπαγρύπνηση και να παραπονιούνται ότι δεν μπορούν να ηρεμήσουν ποτέ, πολλές φορές, ούτε και στον ύπνο. Συχνά οι αγχώδεις αισθήσεις στο σώμα συνοδεύονται και από άγχος στη σκέψη, με ανησυχία και καταστροφολογία. Και αφού, όπως είπαμε παραπάνω, το βασικό άγχος παρουσιάζει μια διακύμανση προς τα πάνω και προς τα κάτω, το υψηλό βασικό άγχος είναι καταδικασμένο να αυξηθεί σε σημείο ιδιαίτερα δυσφορικό όταν συμβαίνει στο άτομο κάτι αγχογόνο. Σε αυτές τις περιπτώσεις το άγχος μπορεί να είναι ιδιαίτερα τρομακτικό γιατί θα εκφραστεί με έντονα σωματικά συμπτώματα και βέβαια μπορεί να κορυφωθεί με μια κρίση πανικού. Είναι συχνό, άτομα που σε μια δεδομένη περίοδο της ζωής τους έχουν υψηλό βασικό άγχος να παθαίνουν αρκετές κρίσεις πανικού, ως απάντηση σε αγχογόνα ερεθίσματα που από μόνα τους δεν θα ήταν ικανά να αγχώσουν τόσο κάποιον που το βασικό του άγχος κυμαίνεται σε φυσιολογικά επίπεδα.
Όταν έχουμε σταθερά υψηλό βασικό άγχος για μεγάλα χρονικά διαστήματα, τότε το άγχος γίνεται πλέον χρόνιο. Το χρόνιο άγχος είναι γνωστό ότι μπορεί να γίνει ιδιαίτερα βλαβερό για τη συνολική υγεία καθώς σχετίζεται με την εκδήλωση διαφόρων νοσημάτων όπως της υπέρτασης, των αυτοάνοσων και παθήσεων του γαστρεντερικού. Μπορεί ακόμα να αποτελέσει εύφορο έδαφος και να αποτελέσει παράγοντα εκδήλωσης μιας ψυχικής νόσου, όπως μιας διαταραχής άγχους ή κατάθλιψης. Είναι ικανό να επηρεάσει αρνητικά τη ζωή σε προσωπικό, κοινωνικό και επαγγελματικό επίπεδο. Είναι λοιπόν ιδιαίτερα σημαντικό να εντοπίζουμε το χρόνιο υψηλό άγχος και να το επαναφέρουμε σε φυσιολογικά επίπεδα μόνοι μας ή με τη βοήθεια ειδικού επαγγελματία ψυχικής υγείας. Πριν φτάσουμε στο σημείο αυτό, είναι εξίσου σημαντικό να φροντίζουμε να διατηρούμε το βασικό μας άγχος χαμηλό. Με ποιους τρόπους γίνεται αυτό;
-Με τη σταθερή σωματική άσκηση. Είναι περίτρανα αποδεδειγμένο ότι η ήπια αεροβικού τύπου σωματική άσκηση (γρήγορο περπάτημα/ jogging, κολύμπι, ποδήλατο, χορός κτλ) τουλάχιστον 3 φορές την εβδομάδα δρα αγχολυτικά και αντικαταθλιπτικά στον οργανισμό μας. Να τονιστεί ότι η σταθερότητα της σωματικής άσκησης είναι εδώ το στοιχείο που φέρνει και τα καλύτερα αποτελέσματα.
-Με προσοχή στο τι τρώμε. Όλο και περισσότερες μελέτες συνηγορούν στη σχέση της διατροφής με την ψυχική υγεία. Έχει φανεί ότι διατροφικές επιλογές που μειώνουν αισθητά τις επεξεργασμένες τροφές και το δυτικού τύπου διατροφικό στιλ συνδέονται με χαμηλότερα επίπεδα άγχους. Είναι καλό επίσης να καταναλώνονται με μέτρο ο καφές και άλλα ροφήματα που περιέχουν καφεΐνη.
– Με το να καλύπτουμε τις ανάγκες μας σε ευχαρίστηση. Οι ρυθμοί της ζωής μας μας κάνουν να το ξεχνάμε: όλοι έχουμε ανάγκη να απολαμβάνουμε, να νιώθουμε όμορφα, να γελάμε. Τα θετικά συναισθήματα στη ζωή μας αποδυναμώνουν το άγχος που αναπόφευκτα είναι μέρος της καθημερινότητας. Τα χόμπυ μας και η δημιουργικότητα είναι πολύτιμα σε κάθε φάση και ηλικία και είναι θεραπευτικό να έχουν θέση μέσα σε όλα όσα κάνουμε συχνά και σταθερά.
– Με το να προσπαθούμε για ένα καλύτερο ξεκίνημα της ημέρας κάθε μέρα. Στόχος να ξεκινάμε λίγο νωρίτερα για να αποφύγουμε όσο γίνεται τη βιασύνη, να δίνουμε χρόνο στο πρωινό γεύμα και στην προσωπική φροντίδα, να ξεκινάμε με ηρεμία και αισιόδοξα, με τον δικό του προσωπικό τρόπο ο καθένας. Ας αποφεύγουμε τον καταιγισμό ειδήσεων από τα social media με το που ξυπνάμε και ας αφήσουμε τα εισερχόμενα emails, αν είναι εφικτό, για μισή ώρα αργότερα!
– Με χαλαρωτικές δραστηριότητες. Πρακτικές όπως η γιόγκα και ο διαλογισμός φαίνεται πως έχουν πολύ καλά αποτελέσματα στη χαλάρωση του σώματος. Άλλες εφαρμογές όπως η προοδευτική μυική χαλάρωση και η χαλαρωτική αναπνοή είναι επίσης πολύ βοηθητικές και μπορεί να μαθευτούν εύκολα και να αποτελούν πολύ χρήσιμα όπλα στο ρεπερτόριό μας για τη διατήρηση των χαμηλών επιπέδων στο καθημερινό μας άγχος.
– Με το να ερχόμαστε σε επαφή με τη φύση. Προτιμήστε το περπάτημα σε ένα άλσος, αντί για το διάδρομο του γυμναστηρίου αν είναι εφικτό. Προσφέρετε στον εαυτό σας και στους δικούς σας μονοήμερες εκδρομές τα σαββατοκύριακα, περιπάτους σε βουνίσια μονοπάτια, ποδήλατο και πικ νικ, μπάνιο στη θάλασσα.
– Με stress management (διαχείριση του στρες) και συμβουλευτική για την επίλυση κρίσεων, τη διαχείριση του χρόνου, βοήθεια στη λήψη αποφάσεων, από ειδικό επαγγελματία ψυχικής υγείας. Αν διανύουμε μια δύσκολη περίοδο στη ζωή μας και νιώθουμε τόσο πιεσμένοι ώστε να δυσκολευόμαστε να διαχειριστούμε τις απαιτήσεις της καθημερινότητας, με αποτέλεσμα να βιώνουμε υψηλό άγχος, ο ειδικός θα βοηθήσει στο να τεθούν προτεραιότητες και θα συνεργαστεί μαζί μας για την αποτελεσματική εκμάθηση και εφαρμογή τρόπων και τεχνικών διαχείρισης των υπαρχόντων προβλημάτων και αγχόλυσης σύμφωνα με τις ιδιαίτερες ανάγκες του καθενός.
