Διαχείριση ανορεξίας σε ασθενείς με καρκίνο

Ο καρκίνος αποτελεί μία από τις κυριότερες αιτίες νοσηρότητας και θνησιμότητας παγκοσμίως, με εκατομμύρια νέα περιστατικά να διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο. Η παρουσία της ανορεξίας είναι σύνηθες σύμπτωμα.

Πρόκειται για μια ομάδα νοσημάτων που χαρακτηρίζονται από τον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό ανώμαλων κυττάρων, τα οποία έχουν την ικανότητα να διηθούν παρακείμενους ιστούς και να δίνουν μεταστάσεις σε απομακρυσμένα όργανα. Παρά τις σημαντικές επιστημονικές εξελίξεις στη διάγνωση και τη θεραπεία, η πρόληψη, η έγκαιρη ανίχνευση και η εξατομικευμένη φροντίδα παραμένουν καθοριστικοί παράγοντες για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της νόσου και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών. 

Η διατροφική υποστήριξη αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της θεραπευτικής φροντίδας των ασθενών με καρκίνο και είναι απαραίτητη για την πρόληψη των συμπτωμάτων της θεραπείας και την εξασφάλιση «καλής» καθημερινότητας του ασθενούς.

Η εξατομικευμένη διατροφική παρέμβαση

Πλήθος ερευνητικών δεδομένων συνδέουν τις διατροφικές συνήθειες με τον κίνδυνο εμφάνισης συγκεκριμένων μορφών κακοήθειας, ενώ παράλληλα αναδεικνύεται η σημασία της σωστής θρέψης κατά τη διάρκεια της ογκολογικής θεραπείας για τη διατήρηση της σωματικής δύναμης, της ανοσολογικής επάρκειας και της ποιότητας ζωής.

Η εξατομικευμένη διατροφική παρέμβαση, προσαρμοσμένη στις ανάγκες κάθε ασθενούς, αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ολιστικής προσέγγισης στην ογκολογική φροντίδα. Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν, να μην αγνοούμε την ευεργετική επίδραση που μπορεί να έχει και στη θεραπεία, αλλά και στην καθημερινότητα των ασθενών με καρκίνο. Η πολύπλευρη ενημέρωση των ασθενών είναι αναγκαία για να αντιμετωπιστεί η νόσος αποτελεσματικότερα!

Η ανορεξία

Η ανορεξία αποτελεί μία από τις συχνότερες και πλέον επιβαρυντικές διατροφικές διαταραχές στους ασθενείς με καρκίνο, επηρεάζοντας σημαντικά την ποιότητα ζωής και την έκβαση της θεραπείας. Πρόκειται για ένα σύνθετο σύμπτωμα που δεν περιορίζεται στην απλή έλλειψη όρεξης, αλλά συνδέεται με μεταβολικές, φλεγμονώδεις και ψυχολογικές παραμέτρους, καθιστώντας τη διαχείρισή του ιδιαίτερα απαιτητική.

Η έγκαιρη αναγνώριση και παρέμβαση, με διεπιστημονική προσέγγιση που περιλαμβάνει ιατρική, διατροφολογική και ψυχολογική υποστήριξη, είναι καθοριστικής σημασίας για την αποτροπή της καχεξίας και τη διατήρηση της λειτουργικότητας του ασθενούς.

Πρακτικές και κλινικές συμβουλές

Παρακάτω παρατίθενται πρακτικές και κλινικές συμβουλές για την αντιμετώπιση της ανορεξίας στους ασθενείς με καρκίνο, βασισμένες σε κατευθυντήριες οδηγίες και σύγχρονη κλινική εμπειρία: 

• Αποφεύγετε να έχετε άδειο στομάχι. Καταναλώνετε μικρά και τακτικά γεύματα σε σταθερές ώρες, και το πρωινό σας όσο το δυνατόν συντομότερα μετά το ξύπνημα.
• Κατανάλωση έστω μικρής ποσότητας φαγητού κάθε 2,5-3 ώρες. Προγραμματίστε και προετοιμάστε τα γεύματά σας από πριν και ορίστε κάποιες τροφές με τον διαιτολόγο σας (όπως π.χ. 1 ποτήρι γάλα, 1 κεσεδάκι γιαούρτι, 1 αυγό, 1 φέτα τυρί ) όπου θα τις καταναλώνετε ανεξάρτητα από το αν έχετε όρεξη ή όχι όποια ώρα της ημέρας θέλετε εσείς. (Στόχος η κάλυψη τόσο των ενεργειακών όσο και των πρωτεινικών αναγκών)
• Προετοιμασία και αποθήκευση «αγαπημένων» τροφών π.χ. παγωτό ώστε να είναι εύκολη η πρόσβαση και η κατανάλωσή τους. 
• Κατανάλωση του ¼ των απαιτούμενων ημερήσιων ενεργειακών αναγκών στο πρωινό γεύμα. 
• Αύξηση κατανάλωσης καλών λιπαρών, καθώς σε μικρό όγκο τροφής περιέχουν περισσότερες θερμίδες όπως είναι: ελαιόλαδο, ξηροί καρποί, αβοκάντο, βούτυρο καρπών π.χ. φυστικοβούτυρο, αμυγδαλοβούτυρο (εφόσον δεν υπάρχει διατροφικός περιορισμός λιπαρών ή κάποια άλλη υποκείμενη νόσο – επικοινωνήστε με τον διαιτολόγο ή τον γιατρό σας για έγκριση κατανάλωσης)
• Συνδυάστε το φαγητό με ευχάριστες δραστηριότητες π.χ. φάτε βλέποντας την αγαπημένη σας σειρά ή μαζί με την οικογένειά σας ή στο πάρκο της γειτονιάς βλέποντας τον κόσμο που περπατά. Σερβιρίστε τα γεύματά σας σε ευχάριστο περιβάλλον, χωρίς πίεση.
• Αποφυγή κατανάλωσης νερού, χυμών και αναψυκτικών με ανθρακικό μαζί με τα γεύματα, καθώς αυξάνουν το αίσθημα κορεσμού. 
• Προτιμήστε πλήρη γαλακτοκομικά προιόντα όχι ημιάπαχα εφόσον δεν υπάρχει περιορισμός λιπαρών λόγω υποκείμενης νόσου.
• Επιλέξτε γεύματα που σας αρέσουν, είναι εύκολα στην προετοιμασία και την κατανάλωση και έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε ενέργεια και πρωτεΐνες π.χ. μακαρόνια με κιμά.
• Προσθέστε μπαχαρικά (εφόσον δεν σας ενοχλούν) για βελτίωση της γεύσης, καθώς πολλές φορές αλλοιώνεται λόγω των θεραπειών. Χρησιμοποιήστε βότανα και λεμόνι ιδίως σε περίπτωση μεταλλικής γεύσης ή ανοσμίας, και αποφύγετε ισχυρές οσμές και τροφών που προκαλούν ναυτία.

Ο στόχος μας

Στόχος μας είναι η αύξηση της θερμιδικής κατανάλωσης χωρίς να αυξηθεί ο όγκος του τροφίμου π.χ. γιαούρτι με μέλι και τριμμένους ξηρούς καρπούς σε μορφή σκόνης, σαλάτα με σως με γιαούρτι, τυρί κρέμα και τριμμένους ξηρούς καρπούς, προσθήκη έξτρα ελαιολάδου (εφόσον δεν υπάρχει περιορισμός) στο φαγητό, σμούθι με γάλα, φρούτο, φυστικοβούτυρο και βρώμη τριμμένη κ.α.

Εφόσον δεν μπορούν να καλυφθούν οι ενεργειακές και οι πρωτεινικές ανάγκες μέσω της διατροφής τότε υπάρχουν σκευάσματα ειδικής διατροφής κατάλληλα για αυτό το σκοπό τα οποία είναι έτοιμα προς κατανάλωση με υψηλή περιεκτικότητα σε θερμίδες και πρωτεΐνη, σε μορφή υγρών ή σνακ, τα οποία μπορούν να καταναλωθούν όπου απαιτείται. (Ρωτήστε πάντα τον διαιτολόγο ή τον γιατρό σας). Επίσης μπορεί να χρειαστείτε συμπληρώματα βιταμινών και ιχνοστοιχείων σε περίπτωση που υπάρχει έλλειψη, κατόπιν αιματολογικού ελέγχου.

Μην ξεχνάτε ότι και η ψυχολογική και ψυχοκοινωνική υποστήριξη παίζει καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση του άγχους, της κατάθλιψης ή συναισθημάτων που επηρεάζουν την όρεξη. Χρειάζεται ενθάρρυνση και παρακίνηση της ενεργού συμμετοχής στην επιλογή γευμάτων και υποστήριξη και εκπαίδευση του φροντιστή σε περίπτωση άρνησης του ασθενούν να καταναλώσει τροφή.

Προσέξτε ακόμα

Τέλος, η ηπία φυσική δραστηριότητα θα βοηθήσει στην ενίσχυση της όρεξης μέσω μικρών περιπάτων ή ήπιας σωματικής άσκησης, εφόσον η φυσική κατάσταση το επιτρέπει και ο γιατρός σας είναι σύμφωνος. 

Εκ κατακλείδι, η διαχείριση της ανορεξίας στους ασθενείς με καρκίνο απαιτεί μια ολιστική και πολυδιάστατη προσέγγιση, που συνδυάζει διατροφολογική υποστήριξη, ιατρική παρέμβαση και ψυχολογική φροντίδα. Η έγκαιρη αναγνώριση του προβλήματος και η ενεργή εμπλοκή διεπιστημονικής ομάδας μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο υποσιτισμού, να βελτιώσουν την ανοχή στις θεραπείες και να ενισχύσουν την ποιότητα ζωής των ασθενών. Σε έναν πληθυσμό όπου η θρέψη αποτελεί συχνά πρόκληση, η ενίσχυση της όρεξης και η διατήρηση της διατροφικής επάρκειας μετατρέπονται σε κρίσιμους παράγοντες επιβίωσης και αξιοπρεπούς καθημερινότητας.

Bιβλιογραφία:

• American Cancer Society
• National Cancer Institute
• Hiroto Narimatsu, Yuri Tanaka Yaguchi, «The Role of Diet and Nutrition in Cancer: Prevention, Treatment, and Survival» Nutrients. 2022 Aug 14;14(16):3329.
• Maurizio Muscaritoli et al, “ESPEN practical guideline: Clinical Nutrition in cancer”, Clinical Nutrition 2021 May;40(5):2898-2913.
• Guadalupe Serna-Thomé et al. “Use of Functional Foods and Oral Supplements as Adjuvants in Cancer Treatment”, Rev Invest Clin. 2018;70(3):136-146.

Συντάκτης Άρθρου