0 Comments
Οι δυσμενείς συνέπειες της κρίσης στο βιοτικό επίπεδο και τη νοσηρότητα / θνητότητα των συνανθρώπων μας είναι μια σκληρή πραγματικότητα που όλοι ανεξαιρέτως αντιμετωπίζουμε, στο βαθμό που καθημερινά γινόμαστε μάρτυρες καταστάσεων και περιστατικών που αφορούν τόσο εμάς όσο και τον κοινωνικό μας περίγυρο.
Το θέμα των επιπτώσεων της κρίσης στη χώρα μας είναι βαθιά κοινωνικό και πολιτικό – υπό την ευρεία έννοια – με προεκτάσεις και στον τομέα της υγείας.
Ιστορικά έχει διαπιστωθεί ότι οι καλές μέχρι πρότινος οικονομικές συνθήκες έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη των υγειονομικών συστημάτων και κατ’ επέκταση στην βελτίωση των δεικτών υγείας. (1)
Υπάρχει σημαντική συσχέτιση μεταξύ της οικονομικής κατάστασης του ατόμου και του επιπέδου της υγείας του, γεγονός που αντανακλάται σε δείκτες όπως το προσδόκιμο επιβίωσης, η νοσηρότητα, η θνητότητα αλλά και η προσβασιμότητα των υγειονομικών υπηρεσιών. (2)
Το γενικό επίπεδο υγείας του πληθυσμού μιας χώρας εξαρτάται από την επίδραση των ατομικών παραγόντων κινδύνου (διατροφή, συμπεριφορά), από το κοινωνικό-πολιτισμικό πλαίσιο και τους συλλογικούς κινδύνους (μόλυνση του περιβάλλοντος, μεταδοτικές ασθένειες) και από την οργάνωση και τη λειτουργία του συστήματος περίθαλψης (προσβασιμότητα και ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών). (3-6)
Αληθεύει πως η οικονοµική δυσπραγία ποτέ δεν ευνόησε την καλή υγεία ενώ η περίοδος κρίσης που διανύουμε έδειξε πόσο ευάλωτη είναι η υγεία του πληθυσµού.
Η οικονομική κρίση προκαλεί δραματικές επιπτώσεις στην κοινωνική ζωή, δεδομένου ότι η μείωση ή και η απουσία εισοδήματος προκαλεί απώλειες στην ευημερία και ωθεί μεγάλα τμήματα του πληθυσμού στη φτώχεια.(7)
Επιπλέον το χαμηλό συνήθως εκπαιδευτικό επίπεδο των φτωχών, τους στερεί τη δυνατότητα γνώσης των κινδύνων που απειλούν την υγεία τους και υιοθέτησης ενός υγιεινού τρόπου διαβίωσης και το χαμηλό εισόδημά τους εμποδίζει την πρόσβασή τους σε ποιοτικές υπηρεσίες υγείας. (8)
Είναι διαπιστωμένο ότι τα άτομα χαμηλού εισοδήματος περιορίζουν τη χρήση εκείνων των υπηρεσιών υγείας, για τις οποίες πρέπει τα ίδια να καταβάλουν σημαντικό μέρος της αντίστοιχης δαπάνης, όπως συμβαίνει για παράδειγμα με την οδοντιατρική περίθαλψη. Γενικά παρατηρείται μικρότερη πρόσβαση σε προληπτικές και θεραπευτικές υπηρεσίες υγείας υψηλού επιπέδου. (9)
Η απασχόληση είναι ένας από τους βασικότερους τομείς οι οποίοι επλήγησαν κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης μέχρι στιγμής ενώ η δραματική αύξηση του ποσοστού της ανεργίας αντιπροσωπεύει σε μεγάλο βαθμό την κακή πορεία της οικονομίας. Η απώλεια θέσεων εργασίας και η απώλεια εισοδήματος για διαβίωση έχουν σημαντική επίδραση στην υγεία ενώ συνοδεύονται από ψυχικές διαταραχές (ανησυχία, άγχος, κατάθλιψη), προβλήματα εθισμού και εξάρτησης σε ουσίες, υιοθέτηση μη υγιεινού τρόπου ζωής (κατανάλωση τροφής χαμηλής διατροφικής αξίας, καπνού και οινοπνεύματος) (10,11)
Η οικονομική κρίση και η μακρόχρονη ανεργία οδηγεί πολλά άτομα στον κοινωνικό αποκλεισμό και στη φτώχεια, με αποτέλεσμα αυξημένο κίνδυνο για πρόωρη θνησιμότητα και υψηλή νοσηρότητα κυρίως σε άτομα τα οποία ανήκουν σε μειονότητες, στους μετανάστες και τους χρονίως πάσχοντες από ψυχικά ή σωματικά νοσήματα.(12,13)
Μελέτη που διεξήχθη σε 13 ευρωπαϊκές χώρες έδειξε στατιστικά σημαντική συσχέτιση μεταξύ ανεργίας και θνησιμότητας οπού διαπιστώθηκε πως αύξηση της ανεργίας κατά 1% συνεπάγεται αύξηση στο δείκτη θνησιμότητας κατά 2,18 (δηλαδή 2,18 θανάτους / 100.000 άτομα). (14)
Η Ελλάδα έχει επηρεαστεί από την οικονομική κρίση περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα της Ευρώπης ενώ τα υπάρχοντα δεδομένα σχετικά με το επίπεδο υγείας του πληθυσμού της προβληματίζουν ακόμα και τους ψυχραιμότερους.
Ενδεικτικά :
• Παρατηρήθηκε αυξημένη ζήτηση και χρήση υπηρεσιών υγείας από το δημόσιο τομέα, καθώς η μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος έστρεψε τους ασθενείς σε υπηρεσίες οι οποίες έχουν ασφαλιστική κάλυψη.
• Ειδικότερα, οι εισαγωγές στα δημόσια νοσοκομεία αυξήθηκαν κατά 24% το 2010 σε σύγκριση µε το 2009 και κατά 8% το πρώτο εξάμηνο του 2011 σε σύγκριση µε την ίδια περίοδο του 2010. Αντίθετα, οι εισαγωγές σε ιδιωτικά νοσοκομεία µειώθηκαν κατά 25-30%. (15)
• Σύμφωνα με εκτιμήσεις σημειώθηκε αύξηση στη χρήση των υπηρεσιών στα δημόσια νοσοκομεία, ενώ παρατηρήθηκε ελάττωση στη χρήση των ιδιωτικών υπηρεσιών υγείας (ιδιωτικά μαιευτήρια, οδοντιατρική περίθαλψη, χειρουργικές επεμβάσεις στα ιδιωτικά νοσοκομεία). (16)
• Αυξήθηκε η χρήση των κοινωνικών ιατρείων. Βάσει στοιχείων από το Ελληνικό παράρτηµα των Ιατρών του Κόσµου το ποσοστό των ελλήνων που απευθύνονται σε αυτά τα ιατρεία αυξήθηκε από 3-4% που ήταν πριν την κρίση, σε περίπου 30%. (15)
• Οι αυτοκτονίες αυξήθηκαν κατά 17% το 2009 συγκριτικά µε το 2007 και σύµφωνα µε ανεπίσηµα στοιχεία το 2010 αυξήθηκαν κατά 25% σε σύγκριση µε το 2009. Ταυτόχρονα διαπιστώθηκε αύξηση κατά 36% στον αριθμό των ατόµων που ανέφεραν απόπειρα αυτοκτονίας κατά το ίδιο χρονικό διάστημα. Το υψηλότερο ποσοστό όσων αποπειράθηκαν να αυτοκτονήσουν είχε σηµαντικά οικονοµικά προβλήµατα.(17,18)
• Αυξήθηκε ο μηνιαίος επιπολασµός της μείζονος κατάθλιψης από 3,3% το 2008 σε ήταν 8,2%το 2011 ενώ διαπιστώθηκε συσχέτιση μεταξύ της εμφάνισης μείζονος κατάθλιψης και της ύπαρξης οικονομικής δυσχέρειας. (19)
• Παρατηρήθηκε επίσης, µία σημαντική αύξηση των μολύνσεων από τον ιό HIV που προκαλεί το AIDS. Στην Ελλάδα, µε βάση την καταγραφή του του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ), παρατηρήθηκε αύξηση των κρουσμάτων κατά 57% το 2011, συγκριτικά µε το 2010, ιδίως στους χρήστες ενδοφλεβίων ναρκωτικών. (20)
Η άμβλυνση των υγειονομικών ανισοτήτων και η αποκατάσταση του βιοτικού και υγειονομικού των πολιτών στα προ της ύφεσης επίπεδα φαίνεται πως θα αργήσει για αρκετά χρόνια ακόμα. Η πρόσφατη προσφυγική κρίση που ξέσπασε κατά το τελευταίο έτος αναμένεται να επιβαρύνει μελλοντικά την ήδη δύσκολη κατάσταση.
Πιθανότατα η βελτίωση της κατάστασης στο μέλλον θα συγχρονιστεί με την έξοδο της χώρας από την οικονομική και κοινωνική κρίση που τη μαστίζει.
Η χάραξη πολιτικών προς αυτή την κατεύθυνση καλό είναι να λαμβάνει υπ’ όψιν πως η υγεία αποτελεί ατομικό αλλά και κοινωνικό αγαθό εξασφαλίζοντας δίκτυα κοινωνικής προστασίας όλων μας αλλά κυρίως των ευπαθών ομάδων.
Ο εξορθολογισμός των δαπανών για την υγεία, η δίκαιη κατανομή των διαθέσιμων πόρων και η ανταποδοτικότητα των ασφαλιστικών εισφορών είναι μερικοί από τις προκλήσεις που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν βραχυπρόθεσμα αλλά και μακροπρόθεσμα.
Βασίλειος Ι. Πεππές
Ειδικός Παθολόγος
MSc Διοίκησης Μονάδων Υγείας
Αντωνίου 12, Χαλκίδα
Τηλ. 22210 73403
e-mail : vpeppes@otenet.gr
Βιβλιογραφία:
1. Κοινωνιολογική και Ψυχολογική προσέγγιση των νοσοκομείων /υπηρεσιών υγείας. Μάντη Π, Τσελέπη Χ. Τόμος Α. Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Πάτρα, 2000.
2. Οι επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης στον τομέα της υγείας και η ανάπτυξη ενός υπερεθνικού ρυθμιστικού πλαισίου. Χαραλάμπους A, Τσίτση Θ. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής 2010; 27(1):106-112.
3. Health Inequalities: Europe in profile. Expert report, Mackenbach JP. UK Presidency of the EU, 2005.
4. Poverty and health sector inequalities. Wagstaff A. Bulletin of the World Health Organization 2002; 80: 97-105.
5. US childhood mortality, 1950 through 1993: trends and socioeconomic differentials. Singh GK, Yu SM. American Journal of Public Health 1996; 86(4): 505- 512.
6. Morbidity and mortality among US adolescents: an overview of data and trend. Sells CW, Blum RW. American Journal of Public Health 1996; 86(4): 513- 519.
7. How the financial crisis affect health? Marmot MG, Bell R. Br Med J 2009, 338:b1314
8. Σουλιώτης Κ. Ο ρόλος του Ιδιωτικού Τομέα στο Ελληνικό Σύστημα Υγείας. Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 2000.
9. Health Inequalities. UK Public Health Association; 2005. www.ukpha.org.uk
10. The public health effect of economic crisis and alternative policy responses in Europe: An empirical analysis. Stuckler D, Basu S, Suhrcke M, Coutts A, Mc Kee M. Lancet 2009, 374:315−323
11. The effects of labour market position, job insecurity and unemployment on psychological health. Burchell B. In: Gallie D, Marsh C, Vogler C (eds) Social change and the experience of unemployment. Oxford University Press, Oxford, 1994:188−212
12. Income related inequalities in health: some international comparisons. Van Doorslaer E, Wagstaff A, Bleichrodt H, Calonge S et al. J Health Econ 1997, 16:93−112
13. Unhealthy societies: The afflictions of inequalities. Wilkinson RG. Ed 1. Routledge, London, 1996
14. Are recessions harmful to health after all? Evidence from the EuropeanUnion. Centre for European Labour Market Research. Economou A, Nikolaou A, Theodossiou I. University of Aberdeen, UK, Business School Working Paper Series, 2007-182007. Available at: http://auraserv.abdn.ac.uk:9080/ aura/bitstream/2164/129/1/ISSN+0143-07-18.pdf (retrieved 10.10.2009)
15. Το Αντίκτυπο της Οικονοµικής Κρίσης στην Υγεία των Ελλήνων Ιωάννα Νικολούτσου NEA YΓEIA Τριµηνιαίο Ενηµερωτικό Περιοδικό http://www.neahygeia.gr/pdf/N%20YGEIA%2078.pdf
16. Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην υγεία και την ιατρική περίθαλψη. Κυριόπουλος Γ. 16ο Πανελλήνιο Συνέδριο εσωτερικής Παθολογίας. Αθήνα 13-10-2010
17. Suicidal ideation and reported suicide attempts in Greece during the economic crisis Economou Μ, Madianos M, Peppou LE et al. World Psychiatry 2013;12:53-59
18. Suicidality and the economic crisis in Greece Economou Μ, Madianos M, Peppou LE et al.The Lancet, 2012, (380) : 9839 p 337.
19. Major depression in the Era of economic crisis: A replication of a cross-sectional study across Greece Economou Μ, Madianos M, Peppou LE et al. J. Affective Disorders, 2013 (145) : 3 : 308 – 314
20. http://www.keelpno.gr
