0 Comments
Η άνοια είναι μια προοδευτική και μη αναστρέψιμη κατάσταση που επηρεάζει τη μνήμη, τη σκέψη, τη συμπεριφορά και την ικανότητα ενός ατόμου να επιτελεί καθημερινές δραστηριότητες. Αν και δεν υπάρχει μέχρι στιγμής θεραπεία για την άνοια, υπάρχουν παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν την εξέλιξη της νόσου — και ένας από τους πιο σημαντικούς είναι η διατροφή.
Για τα άτομα που ζουν με άνοια, οι διατροφικές ανάγκες μπορεί να αλλάξουν σημαντικά, καθώς επηρεάζονται παράγοντες όπως η όρεξη, το σωματικό βάρος, η κινητικότητα και η ικανότητα να προετοιμάζουν και να καταναλώνουν τροφή. Κάποιοι μπορεί να ξεχνούν να φάνε, να μην αναγνωρίζουν την πείνα ή να παρουσιάζουν δυσκολία στην μάσηση και την κατάποση. Παράλληλα, παρατηρούνται μεταβολές στις γευστικές προτιμήσεις — όπως αυξημένη επιθυμία για γλυκές ή αλμυρές γεύσεις — καθώς και ανεξήγητη απώλεια ή αύξηση βάρους.
Γιατί η σωστή διατροφή έχει σημασία στην άνοια;
Η άνοια είναι μια προοδευτική νευροεκφυλιστική διαταραχή που επηρεάζει τη μνήμη, τη σκέψη, την επικοινωνία και την καθημερινή λειτουργικότητα. Καθώς εξελίσσεται, η διατροφική φροντίδα γίνεται όλο και πιο σημαντική. Έχει αποδειχθεί ότι η σωστή διατροφή μπορεί να βοηθήσει:
- Στη μείωση της ταχύτητας επιδείνωσης των συμπτωμάτων.
- Στη διατήρηση της σωματικής δύναμης και της ανεξαρτησίας.
- Στην πρόληψη επιπλοκών όπως οι λοιμώξεις, οι πτώσεις και η αφυδάτωση.
- Στη βελτίωση της ποιότητας ζωής.
Τι πρέπει να περιλαμβάνει η διατροφή ενός ατόμου με άνοια;
Ένα υγιεινό διατροφικό πρότυπο πρέπει να βασίζεται σε φυσικά, ανεπεξέργαστα τρόφιμα, και να περιλαμβάνει:
- Ποικιλία λαχανικών, ιδιαίτερα πράσινα φυλλώδη, καρότα, μπρόκολο και γλυκοπατάτα.
- Όσπρια και φασόλια, όπως φακές, ρεβίθια και μαυρομάτικα.
- Φρούτα, με έμφαση στα μούρα και τα φρούτα με υψηλή περιεκτικότητα σε νερό.
- Δημητριακά ολικής αλέσεως, πλούσια σε φυτικές ίνες.
- Άπαχα κρέατα, πουλερικά και ψάρια, ιδιαίτερα λιπαρά ψάρια όπως ο σολομός, η σαρδέλα και το σκουμπρί.
- Αυγά, γαλακτοκομικά χαμηλών λιπαρών ή φυτικές εναλλακτικές, όπως ροφήματα αμυγδάλου ή βρώμης.
- Ξηρούς καρπούς και σπόρους, όπως αμύγδαλα, καρύδια και λιναρόσπορο.
- Υγιεινά λιπαρά, όπως ελαιόλαδο και αβοκάντο.
Η κατανάλωση νερού είναι επίσης σημαντική. Η αφυδάτωση μπορεί να επιδεινώσει τη σύγχυση και την κόπωση. Είναι σημαντικό να ενθαρρύνεται η πρόσληψη υγρών με φυσικούς τρόπους, όπως σούπες, φρούτα με υψηλή περιεκτικότητα σε νερό και συχνά ποτήρια νερού.
Πλήθος επιδημιολογικών και κλινικών μελετών έχει αναδείξει τη συσχέτιση συγκεκριμένων διατροφικών προτύπων με τη βελτιωμένη γνωστική λειτουργία και τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης νευροεκφυλιστικών νοσημάτων, όπως η νόσος Alzheimer και άλλες μορφές άνοιας.
1. Μεσογειακή Διατροφή
Το Μεσογειακό διατροφικό πρότυπο, το οποίο χαρακτηρίζεται από υψηλή κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, ελαιολάδου, ψαριών, οσπρίων και δημητριακών ολικής άλεσης, καθώς και από χαμηλή πρόσληψη κόκκινου κρέατος και κορεσμένων λιπαρών, έχει συνδεθεί με μειωμένο κίνδυνο γνωστικής έκπτωσης. Οι μηχανισμοί δράσης φαίνεται να σχετίζονται με τις αντιφλεγμονώδεις και αντιοξειδωτικές ιδιότητες του προτύπου, καθώς και με τη βελτίωση της εγκεφαλικής αιμάτωσης.
2. Διατροφή MIND (Mediterranean-DASH Intervention for Neurodegenerative Delay)
Το διατροφικό πρότυπο MIND αποτελεί συνδυασμό στοιχείων της Μεσογειακής και της DASH διατροφής, προσαρμοσμένων ώστε να εστιάζουν στη νευροπροστασία. Δίνει έμφαση στην αυξημένη κατανάλωση φυλλωδών πράσινων λαχανικών, μούρων, ψαριών, οσπρίων, ξηρών καρπών και ελαιολάδου, ενώ παράλληλα προτείνει τον περιορισμό πρόσληψης κόκκινου κρέατος, προϊόντων υψηλής περιεκτικότητας σε κορεσμένα λιπαρά και επεξεργασμένων τροφίμων. Ερευνητικά δεδομένα υποστηρίζουν ότι η προσκόλληση σε αυτό το πρότυπο μπορεί να επιβραδύνει την έκπτωση των γνωστικών λειτουργιών και να μειώσει τον κίνδυνο άνοιας.
Καθώς η άνοια εξελίσσεται, προκύπτουν ποικίλες διατροφικές προκλήσεις, όπως μειωμένο ενδιαφέρον για το φαγητό, δυσκολίες στη μάσηση και την κατάποση (δυσφαγία), απώλεια της ικανότητας χρήσης μαχαιροπήρουνων, μεταβολές στην όρεξη και τις γευστικές προτιμήσεις, καθώς και σύγχυση ως προς τη διαδικασία σίτισης. Η αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων απαιτεί προσαρμοσμένες στρατηγικές: η παροχή εύγευστων και οπτικά ελκυστικών γευμάτων, η προσφορά μικρών και συχνών μερίδων, η χρήση «τροφών δακτύλου» και εργονομικών σκευών, καθώς και η δημιουργία ήρεμου περιβάλλοντος κατά τη σίτιση έχουν φανεί αποτελεσματικές. Η απώλεια βάρους, συχνό φαινόμενο στα άτομα με άνοια, καθιστά αναγκαίο τον διατροφικό εμπλουτισμό των γευμάτων, με έμφαση στην επαρκή πρόσληψη ενέργειας και ιδιαίτερα πρωτεΐνης, ώστε να διασφαλιστεί η θρέψη και η διατήρηση της μυϊκής μάζας. Καθοριστική, επίσης, είναι η συμβολή των φροντιστών και των επαγγελματιών υγείας, μέσω της εξατομικευμένης υποστήριξης στα γεύματα και της τακτικής παρακολούθησης της θρεπτικής κατάστασης, με τη χρήση εργαλείων όπως το MUST, για την πρόληψη και έγκαιρη παρέμβαση σε περιπτώσεις δυσθρεψίας.
Συμπέρασμα
Η διατροφή είναι αναπόσπαστο κομμάτι της φροντίδας ενός ατόμου με άνοια. Μια ισορροπημένη, θρεπτική διατροφή όχι μόνο προάγει τη σωματική υγεία, αλλά μπορεί να επηρεάσει θετικά και τη λειτουργία του εγκεφάλου. Η έγκαιρη παρέμβαση, η ευαισθητοποίηση των φροντιστών και η συνεργασία με διαιτολόγους και άλλους επαγγελματίες υγείας είναι βασικά για τη διατήρηση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων με άνοια.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
NICE 2021 (last revised April 2024). Available at cks.nice.org.uk/topics/dementia/references (Accessed: 6/9/24)
Weuve J, Hebert LE, Scherr PA, Evans DA. Deaths in the United States among persons with Alzheimer’s disease (2010e2050). Alzheimers Dement 2014;10:e40e6.
NHS (2023) What is Dementia. Available at nhs.uk/conditions/dementia/about-dementia/what-is-dementia/ (Accessed: 6/9/24)
Dementia UK. Available at dementiauk.org/information-and-support/types-of-dementia/ (Accessed: 6/9/24)
Van der Lee J, Bakker TJ, Duivenvoorden HJ, Droes RM. Multivariate models of subjective caregiver burden in dementia: a systematic review. Ageing Res Rev 2014;15C:76e93
Volkert D, et al., ESPEN guidelines on nutrition in dementia, Clinical Nutrition (2015), espen.org/documents/ESPEN_GL_Dementia_ClinNutr2015.pdfGillette Guyonnet S, Abellan Van Kan G, Alix E, Andrieu S, Belmin J, Berrut G, et al. IANA (International Academy on Nutrition and Aging) Expert Group: weight loss and Alzheimer’s disease. J Nutr Health Aging 2007;11:38e48
