0 Comments
Τείνουμε να αγνοούμε τα συναισθήματά μας, ειδικά τα «δυσάρεστα», όπως συχνά ονομάζουμε τον θυμό, τον φόβο, την αηδία, την λύπη. Η τάση της αποφυγής των συναισθημάτων γίνεται συνήθεια με το πέρασμα του χρόνου.
Από μικρή ηλικία ακούμε τους ενήλικες να λένε: «δεν είναι τίποτα», «δεν πονάς», «μην στενοχωριέσαι», «πως κάνεις έτσι;» και «μην κλαίς». Σε μεγαλύτερες ηλικίες μαθαίνουμε να αποσπάμε την προσοχή μας από τον εσωτερικό μας κόσμο με διάφορους τρόπους, με την άμεση ικανοποίηση να είναι ο πιο συχνός από αυτούς. Άραγε έχει κάποια συνέπεια στην ψυχική μας υγεία όταν συνηθίσουμε να αγνοούμε τα συναισθήματά μας; Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα ας αναλογιστούμε πρώτα τον ρόλο τον οποίο εξυπηρετούν.
Τα βασικά συναισθήματα
Ο Έκμαν (1999), ένας από τους πρωτοπόρους στην μακρόχρονη έρευνα πάνω στα ανθρώπινα συναισθήματα, θεωρεί ότι τα βασικά συναισθήματα, τα οποία βιώνονται από κάθε άνθρωπο, ανεξαρτήτως πολιτισμικών παραγόντων, είναι έξι στον αριθμό. Αυτά είναι η χαρά, η λύπη, η αηδία, η έκπληξη, ο θυμός και ο φόβος. Κάθε ένα από αυτά αποσκοπεί σε μια προσαρμοστική λειτουργία. Σύμφωνα με τον Έκμαν (2013) τα συναισθήματα αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο το άτομο αντιλαμβάνεται το περιβάλλον του και ερμηνεύει τις πράξεις των άλλων.
Πιο αναλυτικά
Η χαρά και η θλίψη παρομοιάζονται με τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Μας βοηθούν να εκτιμήσουμε αυτά που είναι πραγματικά ουσιώδη στη ζωή μας και αυτά για τα οποία τρέφουμε πραγματική εκτίμηση και αγάπη. Χαιρόμαστε όταν τα έχουμε και στεναχωριόμαστε όταν μας λείπουν. Η χαρά μάλιστα έχει σημαντικά οφέλη για την υγεία και την ευεξία μας, όπως για παράδειγμα η ενίσχυση του ανοσοποιητικού μας συστήματος και η αντιμετώπιση του πόνου και του στρες.
Η λειτουργία της έκπληξης είναι να εστιάσει το άτομο σε μια νέα κατάσταση έτσι ώστε να βρεθεί συντομότερα σε θέση να αντιδράσει κατάλληλα, προετοιμάζοντας το άτομο να αντιμετωπίσει τις αλλαγές και τα αναπάντεχα της ζωής. Τα τελευταία τρία συναισθήματα, από τα βασικά έξι, έχουν μια προστατευτική λειτουργία.
Η αηδία λειτουργεί ως ο «βιολογικός φύλακας» προφυλάσσοντας το άτομο από πιθανή σωματική βλάβη που μπορεί να προκληθεί από την επαφή με κάτι που είναι βλαβερό, όπως μια χαλασμένη τροφή, ένα άρρωστο ζώο ή ένα μολυσμένο αντικείμενο. Ο φόβος έχει παρόμοια λειτουργία, καθώς κρατάει ασφαλές το άτομο από κίνδυνο ή βλάβη όταν μια πραγματική ή φανταστική απειλή έχει γίνει αντιληπτή. Τέλος, ο θυμός λειτουργεί ως κόκκινο φως που προειδοποιεί ότι έχουν ξεπεραστεί τα προσωπικά φυσικά ή νοητικά όρια του ατόμου μέσω απειλής, προσβολής ή κινδύνου.
Θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε ότι τα συναισθήματα έχουν παίξει κυρίαρχο ρόλο στην επιβίωση του ανθρώπου και ότι τα προειδοποιητικά τους μηνύματα πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη. Επομένως, όταν έχει γίνει συνήθεια η αποφυγή των συναισθημάτων διατρέχουμε κίνδυνο για την σωματική και την ψυχική μας υγεία.
Γιατί είναι δύσκολη η διαχείριση των «δυσάρεστων» συναισθημάτων
Ο λόγος που μας φαίνεται δύσκολη η διαχείριση των «δυσάρεστων» συναισθημάτων είναι επειδή θεωρούμε ότι υπάρχει περίπτωση να μας καταβάλουν. Για παράδειγμα, όταν το άτομο βιώνει έντονο θυμό μπορεί να χάσει τον έλεγχο του εαυτού του και να πει ή να κάνει κάτι που αργότερα θα μετανιώσει. Ο θυμός σαφώς και δεν θα πρέπει να καταβάλει το άτομο αλλά ούτε θα πρέπει να καταπιέζεται, ειδάλλως δεν θα μπορέσει να λειτουργήσει σαν κινητήρια δύναμη για απαραίτητη αλλαγή.
Τα συναισθήματα είναι στιγμιαία και παροδικά. Περνούν με την πάροδο του χρόνου, εκτός αν προσκολληθούμε σε αυτά και μας κυριεύσουν. Η διαχείριση των «δυσάρεστων» συναισθημάτων είναι η τέχνη του να βιώνει κανείς το συναίσθημα, να αναλογίζεται πάνω στον σκοπό που εξυπηρετεί και να προσπαθεί να το ξεπεράσει, αφού έχει κατανοήσει το μήνυμα που του προσφέρει. Ας εκτιμήσουμε τα βασικά ανθρώπινά μας συναισθήματα, τα οποία μας προετοιμάζουν, μας προστατεύουν και μας κρατούν ασφαλή.
Παραπομπές:
- Ekman, P. (1999). Basic Emotions. In Dalgleish, T. & Power, M.J. (Eds.) Handbook of cognition and emotion (p.45-60). John Wiley & Sons Ltd.
- Ekman, P. (2013). Emotions Revealed: Recognizing Faces and Feelings to Improve Communication and Emotional Life. Henry Hold & Company Inc.
