Covid-19 και Παχυσαρκία

Η παχυσαρκία είναι μια συχνή, σοβαρή και δαπανηρή, όσον αφορά την υγειονομική περίθαλψη, χρόνια ασθένεια. Η παχυσαρκία συνδέεται με μειωμένη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και έχει αναδειχθεί ως ισχυρός παράγοντας κινδύνου για σοβαρή νόσηση από τον SARS-CoV-2 (ιός). Για παράδειγμα, τα άτομα με παχυσαρκία έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο νοσηλείας, εισαγωγής σε μονάδα εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ), δυσκολιών αερισμού λόγω μειωμένης πνευμονικής χωρητικότητας, ακόμη και θανάτου.

Ποια είναι τα επιστημονικά δεδομένα;

Έρευνες έχουν αποκαλύψει ότι η παχυσαρκία αποδυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα, καθιστώντας έτσι το άτομο ευάλωτο σε μολυσματικές ασθένειες. Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι τα άτομα με COVID-19 (ασθένεια) και παχυσαρκία έχουν αυξημένο κίνδυνο σοβαρής νόσου, νοσηλείας και θανάτου. Τα ευρήματα μιας προοπτικής μελέτης κοόρτης με βάση την κοινότητα υπογράμμισαν ότι ένας δείκτης μάζας σώματος μεγαλύτερος από 23 kg/m2 σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο σοβαρής έκβασης της COVID-19, ακόμη και σε ασθενείς ηλικίας κάτω των 40 ετών.

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) συμπεριέλαβαν την παχυσαρκία (ΔΜΣ 30 έως 40) και τη νοσογόνο παχυσαρκία (ΔΜΣ 40 και άνω) μεταξύ 12 καταστάσεων που θέτουν το άτομο σε αυξημένο κίνδυνο ως προς την COVID-19. Το CDC αναφέρει, επίσης, ότι τα άτομα που είναι υπέρβαρα (ΔΜΣ 25 έως 30) έχουν επίσης περισσότερες πιθανότητες να νοσήσουν σοβαρά από την COVID-19. Τα δεδομένα, έτσι, αποκαλύπτουν ότι αυτές οι αρνητικές συνέπειες αυξάνονται παράλληλα με τον υψηλότερο ΔΜΣ. Για παράδειγμα, τα άτομα με σοβαρή παχυσαρκία διατρέχουν λίγο περισσότερο από το διπλάσιο κίνδυνο για να τεθούν σε υποστήριξη με παροχή οξυγόνου και αντιμετωπίζουν 26% υψηλότερο κίνδυνο θανάτου σε σύγκριση με τα άτομα που δεν έχουν παχυσαρκία. Τέλος, η ανάγκη για διασωλήνωση ήταν σχεδόν καθολική σε ασθενείς με ΔΜΣ μεγαλύτερο από 35 kg/m2 προσβεβλημένους από την COVID-19 (ποσοστό διασωληνωμένων 86%), σε σχέση με τους ασθενείς με φυσιολογικό σωματικό βάρος (ποσοστό διασωληνωμένων 47%).

Γιατί η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο από τον SARS-CoV-2;

Τόσο η παθοφυσιολογία της COVID-19 όσο και η παχυσαρκία σχετίζονται με διαταραχές της πήξης, οπότε τα άτομα με παχυσαρκία διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης θρόμβων αίματος σε περίπτωση λοίμωξης από την COVID-19. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πνευμονική εμβολή, εγκεφαλικό επεισόδιο ή καρδιακή νόσο.

Είναι γνωστό ότι τα άτομα με παχυσαρκία έχουν συχνά και άλλα συνοδά νοσήματα, όπως διαβήτη τύπου 2 και καρδιακές παθήσεις. Το διαταραγμένο ανοσοποιητικό σύστημα αποτελεί μέρος της παθοφυσιολογίας του διαβήτη τύπου 2, θέτοντας τα άτομα αυτά σε υψηλότερο κίνδυνο απόκτησης λοιμώξεων.

Η κατάσταση παχυσαρκίας προάγει επίσης την ανεπάρκεια βιταμίνης D. Μια βιταμίνη με προστατευτική δράση έναντι της Covid-19.

Τα άτομα με παχυσαρκία πάσχουν από χρόνια, χαμηλού βαθμού φλεγμονή που αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα κινδύνου που σχετίζεται με δυσμενή έκβαση σε ασθενείς με COVID-19.

Ποια είναι η διατροφική αντιμετώπιση ατόμων με παχυσαρκία κατά την Covid-19 πανδημία;

Περίοδος κατά την πρόληψη

• Προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος αύξησης του λίπους με απώλεια μυϊκής μάζας, τα άτομα με παχυσαρκία που υποβάλλονται σε συνθήκες εγκλεισμού και κοινωνικούς περιορισμούς θα πρέπει να ενθαρρύνονται να διατηρούν υγιεινές διατροφικές συνήθειες και να έχουν αυξημένη σωματική δραστηριότητα.
• Τα άτομα με παχυσαρκία και πρόσθετους παράγοντες κινδύνου για σοβαρή λοίμωξη SARS-CοV-2, όπως οι παχύσαρκοι ηλικιωμένοι και οι παχύσαρκοι ασθενείς με πολυνοσηρότητα, θα πρέπει να ελέγχονται με τη χρήση επικυρωμένων εργαλείων (π.χ. MUST, ΜΝΑ, SGA).
  Τα άτομα που πάσχουν από παχυσαρκία θα πρέπει να βελτιστοποιήσουν τη διατροφική τους κατάσταση, ιδανικά μέσω υποστήριξης από έμπειρων επαγγελματιών υγείας, Διαιτολόγων – Διατροφολόγων. Τα συμπληρώματα διατροφής από το στόμα θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη μόνο όταν η διαιτητική πρόσληψη δεν μπορεί να καλύψει τους διατροφικούς στόχους.
• Τα άτομα με παχυσαρκία διατρέχουν επίσης κίνδυνο ανεπάρκειας μικροθρεπτικών συστατικών θα πρέπει να εξασφαλίζεται η ημερήσια διαιτητική δόση βιταμινών (κυρίως βιταμίνη C και βιταμίνη D) και άλλων μικροθρεπτικών συστατικών.
• Δεδομένου ότι οι μεταβολικές επιπλοκές της παχυσαρκίας σχετίζονται με τη σοβαρότητα της COVID-19, τα άτομα με παχυσαρκία που διατρέχουν κίνδυνο λοίμωξης από SARS-CoV-2 με κακή έκβαση (όπως τα άτομα με μεγαλύτερη ηλικία και πολυνοσηρότητα) θα πρέπει να ελέγχονται για μεταβολικές επιπλοκές, συμπεριλαμβανομένης της μέτρησης του λιπιδαιμικού προφίλ του πλάσματος, της γλυκόζης πλάσματος, της αρτηριακής πίεσης καθώς και της περιφέρειας μέσης για μεταβολικό σύνδρομο και σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2.
• Τα άτομα με παχυσαρκία που κινδυνεύουν από λοίμωξη SARS-CoV-2 και κακή έκβαση με μεταβολικό σύνδρομο ή σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 θα πρέπει να συμβουλεύονται από επαγγελματίες υγείας, συμπεριλαμβανομένων Διαιτολόγων – Διατροφολόγων, για τη βελτιστοποίηση του καρδιομεταβολικού προφίλ τους.

Περίοδος κατά την νόσηση

• Τα άτομα με παχυσαρκία που έχουν διαγνωστεί με COVID-19 και υποβάλλονται σε κατ’ οίκων φροντίδα και καραντίνα, ιδίως οι παχύσαρκοι ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας ή/και με πολυνοσηρότητα, θα πρέπει να ελέγχονται και να ενημερώνονται για τις πιθανές ανάγκες βελτιστοποίησης της διατροφής τους από Διαιτολόγους – Διατροφολόγους (μέσω τηλεπικοινωνίας και τηλεδιασκέψεων).

Περίοδος κατά την νοσηλεία (εκτός ΜΕΘ)

• Τα άτομα με παχυσαρκία που νοσηλεύονται για COVID-19, ιδιαίτερα εκείνα που διατρέχουν τον υψηλότερο κίνδυνο κακής έκβασης λόγω μεγαλύτερης ηλικίας και συννοσηρότητας, θα πρέπει να ελέγχονται για υποσιτισμό με τη χρήση επικυρωμένων εργαλείων όπως το NRS-2002.
• Τα άτομα με παχυσαρκία που νοσηλεύονται για COVID-19 θα πρέπει να υποβάλλονται σε διατροφική και διαιτητική αξιολόγηση από Διαιτολόγο – Διατροφολόγο και θα πρέπει να λαμβάνουν διατροφικές συμβουλές για τη βελτιστοποίηση της διατροφής, καθώς και από του στόματος συμπληρώματα διατροφής, όταν χρειάζεται.
• Η εντερική διατροφή θα πρέπει να ξεκινά σε άτομα με παχυσαρκία που νοσηλεύονται για COVID-19 όταν η από του στόματος πρόσληψη, συμπεριλαμβανομένης της διατροφής μέσω συμπληρωμάτων, δεν επαρκεί για την επίτευξη των διατροφικών στόχων. Εάν η εντερική διατροφή αντενδείκνυται ή δεν επαρκεί για την επίτευξη των στόχων, μπορεί να εξεταστεί και το ενδεχόμενο παρεντερικής διατροφής.
• Στα νοσηλευόμενα άτομα με παχυσαρκία με COVID-19 θα πρέπει να εξασφαλίζεται η συνιστώμενη ημερήσια δόση βιταμινών και μικροθρεπτικών συστατικών.
  Τα νοσηλευόμενα άτομα με παχυσαρκία με COVID-19 θα πρέπει να ελέγχονται για μεταβολικές επιπλοκές, συμπεριλαμβανομένης της μέτρησης της γλυκόζης αίματος, του λιπιδαιμικού προφίλ πλάσματος, της αρτηριακής πίεσης καθώς και της περιφέρειας μέσης.
• Στα νοσηλευόμενα άτομα με παχυσαρκία με COVID-19 με μεταβολικό σύνδρομο ή σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 θα πρέπει να προσφέρεται ιατρική και διατροφική θεραπεία από έμπειρους επαγγελματίες για τη βελτιστοποίηση του καρδιομεταβολικού προφίλ.

Περίοδος πριν από την διασωλήνωση

• Σε μη διασωληνωμένους ασθενείς ΜΕΘ με παχυσαρκία και COVID-19, θα πρέπει να εφαρμόζεται διατροφή από του στόματος ή εντερική. Η παρεντερική διατροφή θα πρέπει να εξετάζεται μόνο εάν η από του στόματος ή εντερική διατροφή δεν επαρκεί για την επίτευξη των διατροφικών στόχων.

Περίοδος κατά την διασωλήνωση

• Σε διασωληνωμένους ασθενείς ΜΕΘ με παχυσαρκία και COVID-19, θα πρέπει να ξεκινήσει η χορήγηση εντερικής διατροφής για τη σταδιακή επίτευξη των ενεργειακών στόχων, διασφαλίζοντας παράλληλα την παροχή υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες. Η πρηνή θέση δεν αποτελεί από μόνη της περιορισμό ή αντένδειξη για την εντερική διατροφή και σε άτομα με παχυσαρκία.
• Λόγω του υψηλού κινδύνου απώλειας σκελετικής μυϊκής μάζας, στα άτομα με παχυσαρκία θα πρέπει να παρέχονται ευκαιρίες κινητοποίησης ή/και ελεγχόμενης σωματικής δραστηριότητας κατά τη διάρκεια της παραμονής στη ΜΕΘ, ώστε να βελτιστοποιούνται τα αναβολικά αποτελέσματα της διατροφικής αγωγής και να μειώνεται ο καταβολισμός των μυϊκών πρωτεϊνών.

Περίοδος μετά την διασωλήνωση

• Η από του στόματος διατροφή θα πρέπει να επανέλθει για την επίτευξη των διατροφικών στόχων μετά την αποσωλήνωση. Όταν υπάρχει δυσφαγία θα πρέπει να χορηγείται τροφή προσαρμοσμένη στην υφή ή να εξεταστεί το ενδεχόμενο εντερικής διατροφής όταν η κατάποση δεν είναι ασφαλής και υπάρχει κίνδυνος εισρόφησης.
• Λόγω του υψηλού κινδύνου απώλειας σκελετικής μυϊκής μάζας τα άτομα με παχυσαρκία που αναρρώνουν από COVID-19 θα πρέπει να ελέγχονται και να παρακολουθούνται με διατροφικές συμβουλές από έμπειρους επαγγελματίες, Διαιτολόγους – Διατροφολόγους, ιδίως σε περιπτώσεις μεγάλης ηλικίας, πολυνοσηρότητας ή προηγούμενης παραμονής στη ΜΕΘ.
• Λόγω του υψηλού κινδύνου απώλειας σκελετικής μυϊκής μάζας τα άτομα με παχυσαρκία που αναρρώνουν από COVID-19 θα πρέπει να ενθαρρύνονται να εκτελούν ασφαλή και επαρκή σωματική δραστηριότητα, ιδίως σε περιπτώσεις μεγάλης ηλικίας, συννοσηρότητας ή προηγούμενης παραμονής στη ΜΕΘ.
• Τέλος, τα άτομα με παχυσαρκία που αναρρώνουν από COVID-19, ιδίως τα άτομα μεγάλης ηλικίας ή με πολυνοσηρότητα, θα πρέπει να συνεχίσουν (ή να ξεκινήσουν) την διεπιστημονική υποστήριξη για την εύρεση κατάλληλης θεραπείας και διατροφικής διαχείρισης της παχυσαρκίας και των σχετικών συνοσηροτήτων και μεταβολικών επιπλοκών το συντομότερο δυνατό.

Βιβλιογραφικές Αναφορές

1. Barazzoni, R., Bischoff, S. C., Busetto, L., Cederholm, T., Chourdakis, M., Cuerda, C., Boirie, Y. (2021). Nutritional Management Of Individuals With Obesity And Covid-19: Espen Expert Statements And Practical Guidance. Clinical Nutrition. doi:10.1016/j.clnu.2021.05.006
2. Cuschieri, S., & Grech, S. (2020). Obesity population at risk of COVID-19 complications. Global Health, Epidemiology and Genomics, 5. doi:10.1017/gheg.2020.
3. Centers for Disease Control and Prevention. Obesity, race/ethnicity, and COVID-19. (2021).
4. K Y, S. K., R Bhat, P. K., & Sorake, C. J. (2021). Double trouble: a pandemic of obesity and COVID-19. The Lancet Gastroenterology & Hepatology, 6(8), 608. doi:10.1016/s2468-1253(21)00190-4
5. Di Filippo, L., De Lorenzo, R., D’Amico, M., Sofia, V., Roveri, L., Mele, R., … Conte, C. (2020). COVID-19 is associated with clinically significant weight loss and risk of malnutrition, independent of hospitalisation: a post-hoc analysis of a prospective cohort study. Clinical Nutrition. doi:10.1016/j.clnu.2020.10.043
6. Yan, Z., & Spaulding, H. R. (2020). Extracellular superoxide dismutase, a molecular transducer of health benefits of exercise. Redox Biology, 101508. doi:10.1016/j.redox.2020.101508
7. Fernández-Quintela, A., Milton-Laskibar, I., Trepiana, J., Gómez-Zorita, S., Kajarabille, N., Léniz, A., … Portillo, M. P. (2020). Key Aspects in Nutritional Management of COVID-19 Patients. Journal of Clinical Medicine, 9(8), 2589. doi:10.3390/jcm9082589
8. World Health Organization. Obesity and overweight. (2021).

Συντάκτης Άρθρου