Η κοιλιοκάκη είναι μια αυτοάνοση διαταραχή που οφείλεται σε γενετικούς, περιβαλλοντικούς και ανοσολογικούς παράγοντες.
Είναι μια αυτοάνοση εντεροπάθεια η οποία εκδηλώνεται σε γενετικά προδιατεθειμένα άτομα μετά από έκθεση του εντερικού βλεννογόνου στη γλουτένη σε συνδυασμό με την επίδραση περιβαλλοντικών παραγόντων.
Η κοιλιοκάκη αποτελεί μια νόσο του λεπτού εντέρου η οποία χαρακτηρίζεται από:
- Δυσαπορρόφηση των θρεπτικών συστατικών από το κατεστραμμένο τμήμα του λεπτού εντέρου
- Μια χαρακτηριστική αλλοίωση του βλεννογόνου του εντέρου
- Μια ταχεία κλινική και ιστολογική βελτίωση της υγείας του ασθενή μετά την απομάκρυνση της γλουτένης από τη διατροφή.
Η γλουτένη συνίσταται κυρίως από γλουταμίνες και προλαμίνες, όπου οι προλαμίνες είναι υπεύθυνες για την εμφάνιση της νόσου.
Οι προλαμίνες του σίτου ονομάζονται γλιαδίνες. Οι γλιαδίνες, ένα κλάσμα των πρωτεϊνών γλουτένης, είναι το κύριο συστατικό υπεύθυνο για την πυροδότηση της νόσου.
Διαγνωση της κοιλιοκάκης
Η διάγνωση της κοιλιοκάκης πραγματοποιείται με τη χρήση ενός συνδυασμού ορολογικών εξετάσεων, βιοψίας του λεπτού εντέρου και ανταπόκρισης στη δίαιτα χωρίς γλουτένη. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν διάφορες δοκιμές αντισωμάτων ως αρχικές δοκιμές σε ασθενείς με κλινικώς υποψιαζόμενη κοιλιοκάκη. Λόγω της χαμηλής ευαισθησίας και της ειδικότητάς τους, τα αντισώματα αντιγλιαδίνης δεν συνιστώνται πλέον για την αρχική εξέταση.
Οι ορολογικές εξετάσεις που εκτελούνται ως μέθοδοι ελέγχου της νόσου περιλαμβάνουν εκείνες που ανιχνεύουν τα lgA αντισώματα συνολικά και τα IgA αντισωμάτα κατά της ιστικής τρανσγλουταμινάσης (tTG), του ενδομυΐου (ΕΜΑ) και της γλιαδίνης (AGA).
Πολλά άτομα έχουν ανιχνεύσιμα αλλά χαμηλά επίπεδα IgA και για αυτά τα άτομα η ακρίβεια των ορολογικών δοκιμών με βάση το IgA θεωρείται ότι δεν επηρεάζεται από την κοιλιοκάκη. Η δοκιμασία IgG αποαμιδιωμένου πεπτιδίου γλιαδίνης μπορεί να διεξαχθεί σε άτομα με έλλειψη IgA.
Πρόσφατα έχουν αναπτυχθεί νέες μέθοδοι που βασίζονται σε πεπτίδια που παρασκευάζονται μέσω απαμίνωσης της γλιαδίνης που ενσωματώνουν IgA και IgG αντισώματα (DGP test) έτσι ώστε να ανιχνεύονται ταυτόχρονα και στην ίδια εξέταση και ασθενείς με κοιλιοκάκη που έχουν IgA ανοσοανεπάρκεια, δηλαδή δεν μπορούν να παράγουν αντισώματα τάξης IgA εναντίον κάθε φύσεως διαλυτού αντιγόνου άρα και εναντίον της ιστικής τρανσγλουταμινάσης, του ενδομυΐου και της γλιαδίνης.
Για την ολοκληρωμένη διάγνωση της κοιλιοκάκης απαιτείται πέρα από τον ορολογικό έλεγχο και η ενδοσκόπηση του ανωτέρου πεπτικού μαζί με την ιστολογική εξέταση πολλαπλών βιοψιών από το δωδεκαδάκτυλο.
Η ενδοσκόπηση του ανωτέρου πεπτικού μαζί με τις βιοψίες από το δωδεκαδάκτυλο είναι σημαντικό στοιχείο της διαγνωστικής προσέγγισης σε ασθενείς που υποπτευόμαστε κοιλιοκάκη και συστήνεται για την επιβεβαίωση της διάγνωσης.
Τέλος, μία ακόμα ένδειξη παρουσίας κοιλιοκάκης είναι η απομάκρυνση των συμπτωμάτων όταν οι ασθενείς ακολουθήσουν μία διατροφή ελεύθερη σε γλουτένη.
Η πρόγνωση της νόσου είναι πολύ καλή εφόσον η διάγνωση είναι έγκαιρη και η θεραπεία της σχολάστικη. Περιπτώσεις που δεν έχουν διαγνωσθεί ή δεν έχουν αντιμετωπισθεί κατάλληλα προκαλούν σοβαρή δυσαπορρόφηση και υποθρεψία και εμφανίζουν θανατηφόρες επιπλοκές, όπως αιμορραγίες ή λοιμώξεις.
Η παρακολούθηση της πορείας της νόσου στηρίζεται στην βιοψία του βλεννογόνου του λεπτού εντέρου.
Ο αριθμός των αντισωμάτων στον ορό μειώνεται παράλληλα με την βελτίωση των ιστολογικών βλαβών και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παρακολούθηση των ασθενών.
Βιβλιογραφικές αναφορές
Steffen Husby, Sibylle Koletzko et.al.( 2019). ESPGHAN guidelines for diagnosing coeliac disease 2019, Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition, Advance online Publication, doi : 10.1097/MPG.0000000000002497
Χριστίνα Χαζίζα. Γλουτένη: Αλλεργία – Δυσανεξία – Ευαισθησία, Πτυχιακή Εργασία, Σιτία 2018
Σεμερτζή Ελένη. ΚΟΙΛΙΟΚΑΚΗ – ΝΕΟΤΕΡΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ, Διπλωματική εργασία, Λάρισσα 2017