Δίαιτα «BRAT» για την γαστρεντερίτιδα ή μήπως όχι;

Σε περιόδους έξαρσης ιογενούς γαστρεντερίτιδας μικροί και μεγαλύτεροι ασθενείς δέχονται ποικίλες συμβουλές διατροφής για πιο «γρήγορη» ανάρρωση. Για πολλά χρόνια κυρίαρχη διατροφική τακτική αντιμετώπισης των συμπτωμάτων του γαστρεντερικού αποτελούσε η πλήρης νηστεία και μετά την λήξη των εμετών, η εφαρμογή μιας δίαιτας τύπου «BRAT». Η δίαιτα «BRAT» είναι μια αρκετά περιοριστική διατροφή, το όνομά της οποίας προκύπτει από την ακροστιχίδα των βασικών τροφίμων της, δηλαδή banana, rice, applesauce, toast (μπανάνα, ρύζι, σάλτσα μήλου, φρυγανιές)

Η πρώτη αναφορά της δίαιτας BRAT ήταν σχεδόν πριν από έναν αιώνα, σε μια έκθεση του 1926 και η χρήση της αφορούσε παιδιά με εντερική ασθένεια που αφορούν σοβαρή διάρροια και αφυδάτωση (1). Στην δίαιτα BRAT επιτρέπονται μόνο μερικά τρόφιμα και υγρά, σε απεριόριστες ποσότητες με βάση την όρεξη του ασθενούς. Τα τρόφιμα που επιτρέπονται στην BRAT Διατροφή είναι:

• Μπανάνες
• Άσπρο ρύζι
• Πουρές μήλων
• Τοστ φτιαγμένο από λευκό ψωμί
• Απλά κράκερ
• Διαυγή υγρά, συμπεριλαμβανομένου του νερού, ελαφρύ τσάι, ζωμό, χυμό, ηλεκτρολυτών που περιέχουν τα ποτά, όπως τα αθλητικά ποτά χωρίς καφεΐνη

Σήμερα, αν και πολλοί άνθρωποι θεωρούν ακόμα την δίαιτα τύπου BRAT σαν τον καλύτερο τρόπο για να διαχειριστεί η διάρροια, η δίαιτα θεωρείται πλέον παρωχημένη. Παρά την ευρεία χρήση της κατά τον τελευταίο αιώνα, υπήρξε πολύ λίγη έρευνα σχετικά με την αποτελεσματικότητά της δίαιτας και συνεχίζει να συνταγογραφείται ακόμα τόσο για παιδιά, όσο για ενήλικες, επειδή τα τρόφιμα που περιέχει είναι ήπια, εύπεπτα ανακουφιστικά για την ναυτία.

Μέχρι προσφάτως, θεωρείτο ότι ο γαστρεντερικός σωλήνας θα έπρεπε να ξεκουραστεί κατά τη διάρκεια και μετά από μια γαστρεντερίτιδα. Μέχρι και τη δεκαετία του 1980, τα παιδιατρικά εγχειρίδια συνιστούσαν μια διαυγή υδρική δίαιτα για τις πρώτες 48 ώρες της ασθένειας, που ακολουθούνταν από σταδιακή εισαγωγή εύπεπτων τροφίμων. Η δίαιτα BRAT αποτελείται από τρόφιμα εύκολα στην πέψη, που είναι απίθανο να ερεθίσουν το έντερο ή να προκαλέσουν ναυτία κατά τη διάρκεια ασθένειας του πεπτικού. Αν και δεν υπάρχουν μελέτες, που υποστηρίζουν την ικανότητα της δίαιτας BRAT να μειώσει την διάρροια, ορισμένα τρόφιμα της μπορεί να βοηθήσουν.

Για παράδειγμα οι μπανάνες μπορεί να δρουν σαν μέσο δέσμευσης παρέχοντας αντιδιαρροιακή δράση. Σε μελέτη νοσηλευόμενων ασθενών υπό εντερική σίτιση, το 57% των ατόμων που έλαβαν νιφάδες μπανάνας είχαν αναρρώσει πλήρως από την διάρροια στο τέλος της μελέτης, σε σύγκριση με μόνο ένα 24% των ασθενών που έλαβαν ιατρική θεραπεία αντί για τις νιφάδες (2). Επίσης, φαίνεται ότι οι πράσινες, άγουρες μπανάνες είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές στη μείωση της διάρροιας, καθώς περιέχουν ανθεκτικό άμυλο. Το ανθεκτικό άμυλο ζυμώνεται από τα βακτήρια που ζουν στο έντερο προς λιπαρά οξέα βραχέας αλύσου, που μπορεί να αυξήσουν την ικανότητα του εντέρου να απορροφά νερό και θρεπτικά συστατικά κατά τη διάρκεια επεισοδίων διάρροιας (3). Οι μπανάνες μπορούν επίσης να βοηθήσουν την αναπλήρωση του καλίου χαθεί σε εμετό και διάρροια.

Το ρύζι μπορεί να έχει επίσης αντιδιαρροϊκή δράση, όταν χρησιμοποιείται σε διαλύματα ενυδάτωσης από το στόμα, κυρίως όμως για διάρροια από χολέρα (4).

Ωστόσο, το  κύριο μειονέκτημα της δίαιτας BRAT είναι ότι δεν παρέχει την κατάλληλη διατροφική υποστήριξη, που έχουν ανάγκη οι ασθενείς για ανάρρωση από ασθένεια του γαστρεντερικού, ειδικά όταν η χρήση της παρατείνεται πέρα των 48 ωρών. Οι ασθενείς με γαστρεντερίτιδα είναι ήδη διατροφικά εξαντλημένοι από τον έμετο, την διάρροια και την ανορεξία, ειδικά αν πρόκειται για παιδιά ή ηλικιωμένα άτομα, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο υποτροπής ή εκ νέου μόλυνσης σε μικρό χρονικό διάστημα.

Η δίαιτα BRAT είναι πολύ χαμηλή σε πρωτεΐνες, σε λιπαρά και σε άλλα θρεπτικά συστατικά που είναι απαραίτητα για την σωστή επούλωση του εντέρου. Σε μελέτη, η ανάλυση του θρεπτικού περιεχομένου της συνήθους διατροφής δίχρονων παιδιών σε σχέση με το θρεπτικό περιεχόμενο της δίαιτας BRAT έδειξε ότι η δίαιτα BRAT αποδίδει (5):

• 300 λιγότερες θερμίδες
• 70% λιγότερη πρωτεΐνη
• 80% λιγότερο λίπος
• Βιταμίνη Α: 12% του RDI
• Βιταμίνη Β12: 0% του RDI
• Ασβέστιο: 12% του RDI

Αν και η δίαιτα BRAT δεν προτείνεται να ακολουθηθεί για περισσότερο από δύο ημέρες, έχουν υπάρξει αναφορές για παιδιά που παραμένουν στην δίαιτα πολύ περισσότερο μέχρι να επιλυθεί η διάρροια και έχουν αναφερθεί περιπτώσεις σοβαρού υποσιτισμού λόγω της ανεπαρκούς πρόσληψης πρωτεΐνης και θερμίδων (6).

Η διατροφική ανεπάρκεια της διατροφής BRAT έχει αναγνωριστεί από την Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής, την Ευρωπαϊκή Εταιρεία Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας Ηπατολογίας και την Ευρωπαϊκή Εταιρεία Παιδιατρικής Λοιμωδών Νοσημάτων.

Αυτές οι οργανώσεις προτείνουν ότι τα παιδιά που αρρωσταίνουν πρέπει να εισάγονται στην κανονική και κατάλληλη για την ηλικία τους διατροφή εντός 24 ωρών από την έναρξη της νόσου, μόλις λυθεί η αφυδάτωση (περίπου μετά από 3-4 ώρες), η οποία πρέπει να περιλαμβάνει άπαχο κρέας, γιαούρτι, αυγά, φρούτα και λαχανικά (7).

Αντί για την δίαιτα BRAT, πιο βοηθητική τακτική μπορεί να είναι η λήψη προβιοτικών, είτε σε συμπλήρωμα ή από τρόφιμα, πχ. Γιαούρτι. Ορισμένα προβιοτικά μπορεί να βοηθήσουν στη μείωση της διάρροιας, (Lactobacillus reuteri, Lactobacillus GG και Saccharomyces boulardii) (8). Επίσης η σταδιακή λήψη πρεβιοτικών ινών, οι οποίες στην δίαιτα ΒRAT αποκλείονται, είναι ιδιαίτερα βοηθητική. Οι πρεβιοτικές ίνες αποτελούν τροφή για τα «καλά» βακτήρια του εντέρου βοηθώντας στην γρηγορότερη επίλυση της διάρροιας σε  παιδιά και ενήλικες (9).

Θα πρέπει ο ασθενής να επανέρθει στην συνήθη υγιεινή διατροφή εντός 24 ωρών από την έναρξη της νόσου, ξεκινώντας με θρεπτικές τροφές που σας είναι ανεκτές. Αρχικά, συστήνεται η λήψη μικρών ποσοτήτων από διαλύματα ηλεκτρολυτών, πχ. σκόνη ηλεκτρολυτών ή ακόμα καλύτερα ζωμούς κρέατος κτλ. Προσθέστε μικρές ποσότητες άπαχου κρέατος ή κιμά, γιαούρτι ή κεφίρ, φρούτων όπως μπανάνα, βρασμένο μήλο, αχλάδι κτλ. και μικρές ποσότητες από καλά μαγειρεμένα λαχανικά πχ καρότο. Αποφύγετε αρχικά τα τρόφιμα που επιδεινώνουν τη διάρροια, όπως γάλα, δημητριακά ολικής, όσπρια, πολλά ωμά λαχανικά, ζάχαρη, τηγανητά ή πικάντικα τρόφιμα και ανθρακούχα αναψυκτικά ή ροφήματα με καφεΐνη. Μπορείτε να τα προσθέσετε ξανά στη διατροφή σας σταδιακά μετά από μερικές ημέρες.

Συνεπώς, οι παιδίατροι και άλλοι ειδικοί πλέον πιστεύουν ότι η δίαιτα τύπου BRAT είναι αδικαιολόγητα περιοριστική για τις πεπτικές ασθένειες και μπορεί ακόμη και να εμποδίζει την ανάρρωση, αφού δεν παρέχει αρκετές θερμίδες, πρωτεΐνη και άλλα σημαντικά θρεπτικά συστατικά. Αν και οι περισσότεροι υγιείς ενήλικες είναι απίθανο έχουν κάποιο πρόβλημα από την εφαρμογή της δίαιτας BRAT για μερικές ημέρες, δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι θα βοηθήσει στην γρηγορότερη επίλυση των συμπτωμάτων, ενώ για τα παιδιά και τους ηλικιωμένους, η επιστροφή στην κανονική υγιεινή διατροφή, το συντομότερο δυνατό, συνιστάται ώστε να ανακτήσουν τις δυνάμεις τους, εξασφαλίζοντας την κατάλληλη θεραπεία και την πρόληψη του υποσιτισμού.

1. Mackell S1.Traveler’s diarrhea in the pediatric population: etiology and impact. Clin Infect Dis. 2005 Dec 1;41 Suppl 8:S547-52.
2. Emery EA1, Ahmad S, Koethe JD, Skipper A, Perlmutter S, Paskin DL. Banana flakes control diarrhea in enterally fed patients. Nutr Clin Pract. 1997 Apr;12(2):72-5.
3. Rabbani GH1, Teka T, Saha SK, Zaman B, Majid N, Khatun M, Wahed MA, Fuchs GJ Green banana and pectin improve small intestinal permeability and reduce fluid loss in Bangladeshi children with persistent diarrhea. Dig Dis Sci. 2004 Mar;49(3):475-84.
4. Gore SM1, Fontaine O, Pierce NF. Impact of rice based oral rehydration solution on stool output and duration of diarrhoea: meta-analysis of 13 clinical trials. BMJ. 1992 Feb 1;304(6822):287-91.
5. https://med.virginia.edu/ginutrition/wp-content/uploads/sites/199/2015/11/DuroArticle-June-07.pdf

6 Baker SS1, Davis AM. Hypocaloric oral therapy during an episode of diarrhea and vomiting can lead to severe malnutrition. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 1998 Jul;27(1):1-5.

7 https://www.cdc.gov/mmwr/PDF/RR/RR5216.pdf

8 Salfi SF1, Holt K. The role of probiotics in diarrheal management. Holist Nurs Pract. 2012 May-Jun;26(3):142-9. doi: 10.1097/HNP.0b013e31824ef5a3.

9 Passariello A1, Terrin G, De Marco G, Cecere G, Ruotolo S, Marino A, Cosenza L, Tardi M, Nocerino R, Berni Canani R. Efficacy of a new hypotonic oral rehydration solution containing zinc and prebiotics in the treatment of childhood acute diarrhea: a randomized controlled trial. J Pediatr. 2011 Feb;158(2):288-92.e1. doi: 10.1016/j.jpeds.2010.07.055. Epub 2010 Sep 9.

Συντάκτης Άρθρου