Aronia berries: o βασιλιάς των αντιοξειδωτικών!

Ανάμεσα στα “superfoods”, δηλαδή τις “υπερτροφές”, που μπορούμε να εντάξουμε στην διατροφή μας, για να μας ενισχύσουν στην δύσκολη καθημερινότητά μας, πολύ σημαντικές ιδιότητες έχουν τα, όχι και τόσο δημοφιλή στην χώρα μας, τα μαύρα μούρα Aronia, που όμως τελευταία έχουν αρχίσει να γίνονται γνωστά ως τα «βατόμουρα της νιότης».

Τα μούρα της Αρώνια προέρχονται από ένα φυλλοβόλο θάμνο, ύψους 1-3 μέτρων, την Αρώνια την Μελανόκαρπη (Aronia Melanocarpa) και είναι γνωστά και ως “μαύρα chokeberries”, λόγω της στυφής τους γεύσης. Μάλιστα, υπάρχουν τρία είδη φυλλοβόλων θάμνων, με μαύρους, κόκκινους ή μωβ καρπούς και όλα ανήκουν στην οικογένεια Ροδίδες (Rosaceae).

Το φυτό

Οι θάμνοι αυτοί ενδημούν κυρίως στα βραχώδη όρη της Βόρειας Αμερικής, στα δάση του Καναδά και πιο συχνά σε υγρά δάση και βάλτους. Είναι θάμνοι μακρόβιοι, μειωμένων απαιτήσεων και αντέχουν σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες -25 °C. Ένα είδος θάμνου ευδοκιμεί και στην Ευρώπη, όπου άρχισε να καλλιεργείται συστηματικά με το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αφού είχε πλέον αναγνωριστεί ως φαρμακευτικό φυτό.

Ο καρπός της Αρώνια της Μελανόκαρπης είναι μικρός, 7-10 χιλιοστά, στρογγυλός και μαύρος, ενώ ωριμάζει από τα μέσα του Αυγούστου. Ωστόσο, δεν πρέπει να συγχέονται με άλλα μούρα, όπως τα μούρα του θάμνου “Malus floribunda”, που ονομάζεται επίσης μοβ chokecherry, japanese flowering crabapple ή showy crabapple.

Ο καρπός της Αρώνια ήταν μέρος της βασικής διατροφής των ιθαγενών της Αμερικής και χρησιμοποιούνταν παραδοσιακά για τη θεραπεία ασθενειών, όπως το κοινό κρυολόγημα, τον πυρετό και τους πόνους στο στομάχι.

Σήμερα, οι θάμνοι της Αρώνια καλλιεργούνται ως καλλωπιστικά φυτά, αλλά και για τους καρπούς τους. Μάλιστα και στην Ελλάδα υπάρχουν φυτείες, που μάλιστα θεωρούνται ιδιαίτερα επικερδείς, αφού το κόστος καλλιέργειας είναι χαμηλό, αποδίδει εισόδημα σε μικρό διάστημα, ενώ θεωρείται και “βιολογική καλλιέργεια”, διότι δεν χρειάζονται λιπάνσεις ή ψεκασμούς.

Τα συστατικά

Το μαύρο chokeberry έχει προσελκύσει το επιστημονικό ενδιαφέρον εξαιτίας των φυτοθρεπτικών συστατικών του, καθώς είναι επίσης μία από τις πλουσιότερες φυτικές πηγές φαινολικών ουσιών, κυρίως προανθοκυανίνων (βρίσκονται επίσης στο κρασί και στο τσάι) και ανθοκυανίνων (υπάρχουν και στα blue berries), ουσίες με ισχυρή αντιξειδωτική δράση. Εργαστηριακές δοκιμές έχουν δείξει ότι προανθοκυανίνες αντιπροσωπεύουν το 66% και ανθοκυανίνες το 25% του συνόλου των πολυφαινολών στα μούρα Αρώνια.

Αυτές οι χημικές ενώσεις είναι οι υδατοδιαλυτές χρωστικές που προσδίδιουν στον καρπό το βαθύ πορφυρό, σχεδόν μαύρο χρωματισμό (Oszmianski and Wojdylo 2005).  Ενδεικτικά, η συνολική περιεκτικότητα σε πολυφαινόλες είναι 1.752 mg ανά 100 g σε φρέσκα μούρα, ανθοκυανίνες 1.480 mg/ 100 g και προανθοκυανιδίνες 664mg/100 γρ.

Τα μαύρα μούρα Aronia περιέχουν τα υψηλότερα επίπεδα σε ανθοκυανίνες και ακολουθούν τα μωβ και μετά τα κόκκινα. Οι φαινολικές φλαβονοειδείς ενώσεις που ανευρίσκονται είναι ποικίλες όπως: κυανιδινο-3-γαλακτοσίδη, κυανιδινο-3-αραβινοζίτη, κερκετίνη-3-γλυκοσίδιο, επικατεχίνη, δελφινιδινο, πετουνιδίνη, πελαργονιδίνη, πεονιδίνη, μαλβιδίνη, όπως και το καφεϊκό οξύ.

Μάλιστα, τα ωμά μαύρα μούρα Aronia ή chokeberry, έχουν κατά την κλίμακα ORAC, (κλίμακα αντιοξειδωτικής ικανότητας) Total-ORAC  16.062,29umolTE/100g, τιμή πολύ υψηλή για ωμό καρπό. Σημαντική είναι και η περιεκτικότητα σε βιταμίνη C (15-30 mg στα 100 γραμμάρια), καθώς και σε πολλές άλλες βιταμίνες και ιχνοστοιχεία (Α, Β1, Β2, Β3, Β6, Β9, Ε, Κ, P)

Αποδεικτικά στοιχεία για τα οφέλη της κατανάλωσης των καρπών της Αρώνια για την υγεία προκύπτουν και από μεγάλες πληθυσμιακές μελέτες και μελέτες σε κυτταροκαλλιέργειες.

Οι καρποί μπορούν να καταναλωθούν ωμοί (συντηρούνται στο ψυγείο ή στην κατάψυξη), αποξηραμένοι (με μεγαλύτερη συγκέντρωση αντιοξειδωτικών), να γίνουν κρασί ή μπύρα, μαρμελάδα, γλυκό, λικέρ, σιρόπι, χυμός, τσάι, εκχυλίσμα, ακόμα και παγωτά. Φαίνεται ότι τα φρέσκα, κατεψυγμένα ή αποξηραμένα μούρα έχουν περισσότερες αντιοξειδωτικές ουσίες από τον χυμό. Μία και μόνο χούφτα 30γρ. μαύρα μούρα Aronia κάθε μέρα είναι μια επαρκής και ασφαλής μερίδα για την αποκόμιση των μέγιστων οφελών από την κατανάλωσή τους. Μεγαλύτερη δόση δεν επιφέρει καλύτερα αποτελέσματα, αλλά μπορεί να είναι και επικίνδυνη, καθώς η έρευνα έχει δείξει ότι και η υπερβολική πρόσληψη αντιοξειδωτικών μπορεί να έχει αντίθετη επίδραση.

Οφέλη για την υγεία

Η κατανάλωση των μούρων Αρώνια μπορεί να έχει πολλαπλά οφέλη για την υγεία λόγω των αντιοξειδωτικών ουσιών που περιέχουν, οι οποίες δεσμεύουν τις ελεύθερες ρίζες που κυκλοφορούν στο σώμα μας και ευθύνονται για φλεγμονές, γήρανση και πολλές ασθένειες.

Ενδεικτικά, η συστηματική πρόληψη μούρων Αρώνια μπορεί να:

• Αυξήσει την ενέργεια και τη ζωτικότητα του σώματος, μειώνοντας νευρικές διαταραχές, την κόπωση, και αναπλάθοντας τους μύες και τους ιστούς. Η ανθοκυανίνη είναι ένα ισχυρό αντιοξειδωτικό, που έχει αποδειχθεί ότι προστατεύει τα κύτταρα και τους ιστούς από το οξειδωτικό στρες και τις φλεγμονές, ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και υποβοηθά την αποκατάσταση και την ανάπλαση των κυττάρων.
• Να επιβραδύνει την γήρανση του δέρματος από οξειδωτικούς παράγοντες όπως η υπεριώδης ακτινοβολία, το κάπνισμα, η μόλυνση του περιβάλλοντος κλπ. Τα αντιοξειδωτικά τους εμποδίζουν τη διαδικασία της γήρανσης, που προκαλείται από τις ελεύθερες ρίζες, οι οποίες δημιουργούνται στο σώμα μας.
• Ομαλοποιήσει την αρτηριακή πίεση, καταπολεμώντας την υπέρταση. Η κατανάλωση 50ml χυμού 3 φορές την ημέρα, έχει βρεθεί ευεργετική σε κλινικές δοκιμές [Ciocoiu, M; Badescu, et al (2013)]
• Προλάβει και αντιμετωπίσει μια σειρά από καρδιαγγειακά νοσήματα λόγω της αντιλιπιδικής και αντιφλεγμονώδους δράσης των φλαβονοειδών [Bell, D. R., & Gochenaur, K (2006)]
• Να μειώσει χρόνιες φλεγμονές [Han, G.-L., Li, C.-M., Mazza, G., & Yang, X.-G (2005)]
• έχει αντιδιαβητική δράση, μειώνοντας την ποσότητα της γλυκόζης που κυκλοφορεί στο αίμα [Maslov et al. ,(2002)]
• έχει πιθανή αποτελεσματικότητα έναντι της παγκρεατίτιδας [Kowalczyk E1, Jankowski A, et al., (2002)]
• έχει θετική επίδραση στην σκλήρυνση κατά πλάκας [Broncel et al., (2010)]
• βελτιώσει την μνήμη [Harold Stewart et al., (2012)]
• Βοηθήσει την θεραπεία του καρκίνου της μήτρας [Rugină, D; Sconţa, Z; Leopold, et al (2012)]
• Βοηθήσει στην ανοσορρύμθιση [Xu, J; Mojsoska, B (2013)]
• Έχει υποαλλεργικά αποτελέσματα. Oι φλαβονοειδείς φαινολικές ενώσεις και το καφεϊκό οξύ έχουν αντιοξειδωτική δράση και βοηθούν τον οργανισμό σε διάφορα είδη των αλλεργιών.
• Καταπολεμήσει το κοινό κρυολόγημα, τον ιό της γρίπης, τον σταφυλόκοκκο και την Escherichia Coli [Valcheva-Kuzmanova SV, Belcheva A. (2006)]
• καταπολεμήσει ουρολοιμώξεις [Handeland M1, Grude N2, Torp T3, Slimestad R (2014)]
• Παρέχει υψηλή περιεκτικότητα σε ιωδίου για την καλή λειτουργία του θυρεοειδούς.
• Αντιμετωπίσει τις λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος
• Βοηθήσει σε γαστρίτιδα και αλλιώσεις του βλεννογόνου του στομάχου [Valcheva-Kuzmanova, S., Marazova, et al (2005)]
• Bοηθήσει στην καλή υγεία των ματιών από εκφυλιστικές παθήσεις [Ohgami, K., Ilieva, et al (2005)]
• Eνισχύσει την καλή ηπατική λειτουργία [Valcheva-Kuzmanova, S., Borisova, P., Galunska, B., et al (2004)]
• Έχει αντι- θρoμβωτική δράση κατά της συγκόλλησης αιμοπεταλίων [Olas, B; Wachowicz, B; et al (2008)]
• Mειώσει την χοληστερόλη [Kim, B.; Ku, C. S.; et al (2013)]
• Προστατέψει από αιμοραγίες [Kedzierska, M; Olas, B; et al (2009)]
• Προστατέψει από την εμφάνιση καρκίνου στο παχύ έντερο [Lala, G., Malik, M., et al (2006)]
• Έχει λόγω των ανθοκυανίνων αντιμεταλλαξογόνο και επομένως αντικαρκινική δράση [Gasiorowsi Κ et al. (1997)],[Cuiwei Zhao, M. Monica Giusti, et al (2004)]
• Βοηθήσει στην καλή εντερική λειτουργία λόγο των πρεβιοτικών και φυτικών ινών που περιέχουν (16,9γρ./100γρ. αποξηραμένου καρπού).
• Προστατεύσει τους οργανισμούς από την ραδιενέργεια, λόγω της ιδιαίτερης περιεκτικότητας τους σε πεκτίνη, που την απορρόφα. Γι’ αυτό τον λόγο χορηγείται σε εργάτες πυρηνικών εργοστασίων και κοσμοναύτες, πριν και μετά τις διαστημικές τους αποστολές, στις Ανατολικές χώρες της Ευρώπης και στην πρώην ΕΣΣΔ
• μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως φυσικές χρωστικές σε τρόφιμα με τις αντιοξειδωτικές δράσεις των ανθοκυανίνων [Espin (2000)]

Πρέπει να θυμόμαστε ότι τα μούρα Aronia είναι τρόφιμο και όπως κάθε τρόφιμο δεν αποτελεί “πανάκεια” και δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως “φάρμακα”. Προτείνετε δε να συμβουλεύεστε πάντοτε το γιατρό σας πριν από τη λήψη οποιοσδήποτε θεραπείας με βότανα ή υπερτροφές παράλληλα ή σε αντικατάσταση της αγωγής σας.

Βιβλιογραφία:

• Bell, D. R., & Gochenaur, K (2006). “Direct vasoactive and vasoprotective properties of anthocyanin-rich extracts”. J Appl Physiol 100 (4): 1164–70. doi:10.1152/japplphysiol.00626.2005. PMID 16339348.
• Broncel M1, Kozirog M, Duchnowicz P, Koter-Michalak M, Sikora J, Chojnowska-Jezierska JAronia melanocarpa extract reduces blood pressure, serum endothelin, lipid, and oxidative stress marker levels in patients with metabolic syndrome. Med Sci Monit.2010 Jan;16(1):CR28-34.
• Ciocoiu, M; Badescu, L; Miron, A; Badescu, M (2013). “The involvement of a polyphenol-rich extract of black chokeberry in oxidative stress on experimental arterial hypertension”. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine 2013: 912769. doi:10.1155/2013/912769. PMC 3600185. PMID 23533529.
• Cuiwei Zhao, M. Monica Giusti, Minnie Malik, Mary P. Moyer, and Bernadene A. Magnuson. Effects of Commercial Anthocyanin-Rich Extracts on Colonic Cancer and Nontumorigenic Colonic Cell Growth. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 2004, 52 (20), pp 6122-6128
• Han, G.-L., Li, C.-M., Mazza, G., & Yang, X.-G (2005). “Effect of anthocyanin rich fruit extract on PGE2 produced by endothelial cells”. Wei Sheng Yan Jiu 34 (5): 581–4. PMID 16329602.
• Handeland M1, Grude N2, Torp T3, Slimestad Black chokeberry juice (Aronia melanocarpa) reduces incidences of urinary tract infection among nursing home residents in the long term–a pilot study. R4 (2014) Jun;34(6):518-25. doi: 10.1016/j.nutres.2014.05.005. Epub 2014 Jun 3.
• Kedzierska, M; Olas, B; Wachowicz, B; Stochmal, A; Oleszek, W; Jeziorski, A; Piekarski, J; Glowacki, R (2009). “An extract from berries of Aronia melanocarpa modulates the generation of superoxide anion radicals in blood platelets from breast cancer patients”. Planta Medica 75 (13): 1405–9. doi:10.1055/s-0029-1185718. PMID 19444773.
• Kim, B.; Ku, C. S.; Pham, T. X.; Park, Y.; Martin, D. A.; Xie, L.; Taheri, R.; Lee, J.; Bolling, B. W. (2013). “Aronia melanocarpa (chokeberry) polyphenol–rich extract improves antioxidant function and reduces total plasma cholesterol in apolipoprotein E knockout mice”. Nutrition Research 33 (5): 406–413. doi:10.1016/j.nutres.2013.03.001. PMID 23684442.
• Kowalczyk E1, Jankowski A, Niedworok J, Smigielski J, Jankowska BPol Merkur Lekarski.2002 Mar;12(69):221-3[The effect of anthocyanins from Aronii melanocarpa and acetylcysteine on selected after-effects of lead acetate poisoning]. Article in Polish]
• Lala, G., Malik, M., Zhao, C., He, J., Kwon, Y., Giusti, M. M., & Magnuson, B. A. (2006). “Anthocyanin-rich extracts inhibit multiple biomarkers of colon cancer in rats”. Nutr Cancer 54 (1): 84–93. doi:10.1207/s15327914nc5401_10. PMID 16800776.
• Maslov DL1, Ipatova OM, Abakumova OIu, Tsvetkova TA, Prozorovskiĭ VN2002 May-Jun;48(3):271-7. Vopr Med Khim.[Hypoglycemic effect of an extract from Aronia melanocarpa leaves][Article in Russian]
• Ohgami, K., Ilieva, I., Shiratori, K., Koyama, Y., Jin, X.-H., Yoshida, K., Kase, S., Kitaichi, N., Suzuki, Y., Tanaka, T., Ohno, S. (2005). “Anti-inflammatory effects of aronia extract on rat endotoxin-induced uveitis”. Invest Ophthalmol Vis Sci 46 (1): 275–81. doi:10.1167/iovs.04-0715. PMID 15623784
• Olas, B; Wachowicz, B; Nowak, P; Kedzierska, M; Tomczak, A; Stochmal, A; Oleszek, W; Jeziorski, A; Piekarski, J (2008). “Studies on antioxidant properties of polyphenol-rich extract from berries of Aronia melanocarpa in blood platelets”. Journal of physiology and pharmacology : an official journal of the Polish Physiological Society 59 (4): 823–35. PMID 19212014.
• Rugină, D; Sconţa, Z; Leopold, L; Pintea, A; Bunea, A; Socaciu, C (2012). “Antioxidant activities of chokeberry extracts and the cytotoxic action of their anthocyanin fraction on He La human cervical tumor cells”. Journal of Medicinal Food 15 (8): 700–6. doi:10.1089/jmf.2011.0246. PMC 3407391. PMID 22846076
• Valcheva-Kuzmanova, S., Borisova, P., Galunska, B., Krasnaliev, I., Belcheva, A. (2004). “Hepatoprotective effect of the natural fruit juice from Aronia melanocarpa on carbon tetrachloride-induced acute liver damage in rats”. Exp Toxicol Pathol 56 (3): 195–201.
• Valcheva-Kuzmanova, S., Marazova, K., Krasnaliev, I., Galunska, B., Borisova, P., & Belcheva, A (2005). “Effect of Aronia melanocarpa fruit juice on indomethacin-induced gastric mucosal damage and oxidative stress in rats”. Exp Toxicol Pathol 56 (6): 385–92. doi:10.1016/j.etp.2005.01.001. PMID 15945278
• Valcheva-Kuzmanova SV, Belcheva A. Current knowledge of Aronia melanocarpa as a medicinal plant. Folia Med (Plovdiv) 2006; 48:11-17.
• Xu, J; Mojsoska, B (2013). “The immunomodulation effect of Aronia extract lacks association with its antioxidant anthocyanins”. Journal of Medicinal Food 16 (4): 334–42. doi:10.1089/jmf.2012.0151. PMID 23566059. edi

Συντάκτης Άρθρου