Η συσχέτιση της κατάστασης θρέψης ογκολογικών ασθενών με δείκτες υγείας

Ο καρκίνος αποτελεί μία νόσο απειλητική για τη ζωή, η οποία πλήττει όλο και μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού.

Στην εξέλιξη του καρκίνου διαδραματίζει σημαντικό ρόλο η κατάσταση θρέψης των ασθενών, η οποία χαρακτηρίζεται ως «κακή» ιδιαίτερα συχνά, αφού τόσο η ίδια η νόσος όσο και οι θεραπείες της αυξάνουν τον κίνδυνο για υποθρεψία, δηλαδή ανεπαρκή πρόσληψη πρωτεΐνης, ενέργειας και ιχνοστοιχείων. Επιπλέον, η καρκινική υποθρεψία σχετίζεται και άμεσα με δείκτες υγείας, όπως η ποιότητα ζωής, η λειτουργική ικανότητα και η κατάθλιψη, αλλά και έμμεσα αφού οι αναφερόμενοι δείκτες υγείας φαίνεται να επηρεάζονται και ανεξάρτητα μεταξύ τους.

Ποιότητα Ζωής

Όσον αφορά τον δείκτη υγείας ποιότητα ζωής, υπάρχει υψηλή συσχέτιση με την απώλεια βάρους, την υποθρεψία και την καρκινική καχεξία. Έως και 80% των καρκινοπαθών εμφανίζουν κακή κατάσταση θρέψης, με αρνητική επίδραση στη ποιότητα ζωής και στην επιβίωση τους, αυξάνοντας τον κίνδυνο αποτυχίας της θεραπείας, την τοξικότητα και τις παρενέργειες της νόσου. Ταυτόχρονα, υπάρχει αλληλεπίδραση μεταξύ της ποιότητας ζωής και της κατάθλιψης και του άγχους, ενώ πλέον θεωρείται ανεξάρτητος παράγοντας επιδείνωσης της και η μειωμένη λειτουργική ικανότητα. Τα παραπάνω δεδομένα επιβεβαιώνονται και στον ελληνικό πληθυσμό, σύμφωνα με μελέτη των Βαμβακάρη, Ευαγγέλου και συνεργατών που πραγματοποιήθηκε το 2019. Αναλυτικότερα, η συντριπτική πλειοψηφία των καρκινοπαθών (98%) φάνηκε να εμφανίζει διαταραχή στην ποιότητα ζωής, με σημαντικό ποσοστό αυτών (83,6%) να έχει αναγνωριστεί με υποθρεψία, έπειτα από αξιολόγηση της κατάστασης θρέψης τους. Παρατηρήθηκε αρνητική συσχέτιση μεταξύ της κατάστασης θρέψης και της ποιότητας ζωής τόσο σε μονοπαραγοντικό  (Β = -0,33 και P < 0,001) όσο και σε πολυπαραγοντικό επίπεδο (Β = -0,27 με P < 0,05), με τις υψηλότερες τιμές της διάστασης της ποιότητας ζωής που επιλέχθηκε να υποδηλώνουν χαμηλή ποιότητα ζωής.

Λειτουργική Ικανότητα

Η λειτουργική ικανότητα, δηλαδή η ικανότητα αυτο-φροντίδας, αυτοσυντήρησης και πραγματοποίησης των σωματικών δραστηριοτήτων, αποτελεί συνιστώσα της ποιότητας ζωής. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, οι καρκινοπαθείς με σοβαρή υποθρεψία αναφέρουν σημαντικά μειωμένη ποιότητα ζωής, συνεπώς και μειωμένη λειτουργική ικανότητα. Όσο πιο σοβαρός γίνεται ο υποσιτισμός τόσο μειώνεται ο συγκεκριμένος δείκτης υγείας. Η μείωση της λειτουργικής ικανότητας, σε υποσιτισμένους καρκινικούς ασθενείς οφείλεται παράλληλα και στην ύπαρξη άγχους ή κατάθλιψης. Γενικά, μετά τη διάγνωση της νόσου η λειτουργική ικανότητα αναμένεται να μειωθεί δραματικά εντός ενός έτους, με τους υποσιτισμένους ασθενείς να αναμένουν τις σοβαρότερες επιπτώσεις. Αναφορικά με τους ογκολογικούς ασθενείς που συμμετείχαν στην έρευνα των Βαμβακάρη, Ευαγγέλου και συνεργατών, φάνηκε να είναι λειτουργικοί μόλις κατά 66%, ενώ μόνο το 4,6% βρέθηκε χωρίς καμία διαταραχή στην λειτουργικότητα, γνωρίζοντας οτι η κατάσταση θρέψης της πλειοψηφίας ήταν κακή. Επιπλέον παρατηρήθηκε θετική συσχέτιση μεταξύ της κατάστασης θρέψης και της λειτουργικής ικανότητας τόσο σε μονοπαραγοντικό (Β = 0,49 και P < 0,001) όσο και σε πολυπαραγοντικό επίπεδο (Β = 0,41 και P < 0,001).

Κατάθλιψη

Η κατάθλιψη αποτελεί ένα από τα πιο κοινά ψυχολογικά προβλήματα μεταξύ των ογκολογικών ασθενών, εμφανίζοντας ισχυρή συσχέτιση με τη κακή κατάσταση θρέψης. Η σχέση μεταξύ των παραπάνω παραμέτρων φαίνεται να είναι αμφίδρομη, με σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν οι προ-φλεγμονώδεις κυττοκίνες (IL-1, IL-6, TNF-α και INF-γ), χωρίς όμως να έχει αποσαφηνιστεί πλήρως. Η κατάθλιψη αποτελεί ένα δυνητικά τροποποιήσιμο παράγοντα κινδύνου για την εξέλιξη της υποθρεψίας στους ογκολογικούς ασθενείς, ενώ ταυτόχρονα η έγκαιρη διατροφική παρέμβαση θα μπορούσε να βελτιώσει την ψυχολογική κατάσταση τους. Επίσης, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η κατάθλιψη φαίνεται να επηρεάζει και τους δείκτες υγείας ποιότητα ζωής και λειτουργική ικανότητα, των καρκινοπαθών. Στην μελέτη των  Βαμβακάρη, Ευαγγέλου και συνεργατών, όπου η πλειοψηφία είχε διαγνωστεί με υποθρεψία, αξιολογήθηκαν περίπου 1 στους 3 συμμετέχοντες με κατάθλιψη και το 23,1% με υψηλό άγχος. Τέλος, παρατηρήθηκε θετική συσχέτιση μεταξύ της κατάστασης θρέψης και της κατάθλιψης τόσο σε μονοπαραγοντικό (Β = 0,48, P < 0,001) όσο και σε πολυπαραγοντικό επίπεδο (Β = 0,38 και P < 0,001).

Συμπεράσματα

Όπως γίνεται εμφανές, η κατάσταση θρέψης των ογκολογικών ασθενών διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη του καρκίνου, αλλά και δεικτών υγείας όπως η ποιότητα ζωής, η λειτουργική ικανότητα και η κατάθλιψη. Η αξιολόγηση της διατροφικής κατάστασης και η διατροφική παρέμβαση, όπου αυτό κρίνεται απαραίτητο, θα πρέπει να αποτελούν αναπόσπαστο υποστηρικτικό κομμάτι κάθε ογκολογικής θεραπείας.

Πηγές

• Aredes, M.A., Garcez, M.R., Chaves, G.V., (2018) Influence of chemoradiotherapy on nutritional status, functional capacity, quality of life and toxicity of treatment for patients with cervical cancer. Nutrition & Dietetics.
• Calderon, C., Carmona-Bayonas, A., Beato, C., Ghanem, I., Hernandez, R., Majem, M., Diaz, A. R., Higuera, O., Lloret, M. M. and Jimenez-Fonseca, P. (2018) Risk of malnutrition and emotional distress as factors affecting health-related quality of life in patients with resected cancer, SpringerLink. Springer International Publishing.
• Chabowski, M., Polański, J., Jankowska-Polańska, B., Janczak, D. and Rosińczuk, J. (2018) Is nutritional status associated with the level of anxiety, depression and pain in patients with lung cancer?, Journal of thoracic disease. AME Publishing Company.
• Fearon, C, K., Voss, C, A., Hustead and S, D. (2006) Definition of cancer cachexia: effect of weight loss, reduced food intake, and systemic inflammation on functional status and prognosis, OUP Academic. Oxford University Press.
• Gonzalez-Saenz de Tejada, M., Bilbao, A., Baré, M., Briones, E., Sarasqueta, C., Quintana, J. M., Escobar, A. and CARESS-CCR Group (2017) Association between social support, functional status, and change in health-related quality of life and changes in anxiety and depression in colorectal cancer patients, Psycho-oncology. U.S. National Library of Medicine.
• Kasvis, P., MariaLuisa Vigano, M.L., Vigano, A., (2018) Health-related quality of life across cancer cachexia stages.
• Kubrak, C., Olson, K., Jha, N., Jensen, L., McCargar, L., Seikaly, H., Harris, J., Scrimger, R., Baracos, V. E. and Matthew Parliament (2009) Nutrition impact symptoms: Key determinants of reduced dietary intake, weight loss, and reduced functional capacity of patients with head and neck cancer before treatment – Kubrak – 2010 – Head &amp; Neck – Wiley Online Library, Head &amp; Neck. John Wiley &amp; Sons, Ltd.
• Tarricone, R., Ricca, G., Nyanzi-Wakholi, B., Medina-Lara, A. (2016) Impact of cancer anorexia-cachexia syndrome on health-related quality of life and resource utilization: A systematic review. Critical Reviews in Oncology/Hematology.
• Βαμβακάρη, Κ., Ευαγγέλου, Η., Ανδρούτσος, Ο., Καστή, Α. (2019) Αξιολόγηση κατάστασης θρέψης ογκολογικών ασθενών και συσχέτιση με δείκτες υγείας

Συντάκτης Άρθρου