Νόσος των εκκολπωμάτων

Η νόσος των εκκολπωμάτων είναι μία πολύ συχνή ασθένεια του κατώτερου πεπτικού συστήματος στις βιομηχανοποιημένες χώρες. Η επίπτωση της νόσου αυξάνεται με την ηλικία. Σπάνια εμφανίζεται σε άτομα ηλικίας κάτω των 40 ετών, ενώ εμφανίζεται σε περισσότερο από το 1/3 των ατόμων ηλικίας 65 ετών και πάνω. Η μακροχρόνια ανεπάρκεια φυτικών ινών στη διατροφή συνδέεται με την εμφάνιση της νόσου.

Η νόσος των εκκολπωμάτων περιλαμβάνει την εκκολπωμάτωση και την εκκολπωματίτιδα. Τα εκκολπώματα είναι σακοειδείς προβολές του τοιχώματος του παχέος εντέρου. Η εκκολπωμάτωση είναι η παρουσία εκκολπωμάτων στο παχύ έντερο. Συνήθως δεν υπάρχουν συμπτώματα, αλλά περιστασιακά μπορεί να υπάρχει δυσκοιλιότητα ή αιμορραγία. Η εκκολπωματίτιδα εμφανίζεται όταν τα εκκολπώματα στο παχύ έντερο φλεγμαίνουν ή μολύνονται. Τα συμπτώματα της εκκολπωματίδας περιλαμβάνουν πόνο ή υπερευαισθησία συνήθως στο αριστερό χαμηλό τεταρτημόριο της κοιλιάς, διάρροια ή δυσκοιλιότητα, ναυτία και κάποιες φορές εμετό, και συχνά πυρετό, κρυάδες και κράμπες. Εάν κάποιος έχει εκκολπωματίτιδα μπορεί να χρειαστεί να πάρει φαρμακευτική αγωγή και να μείνει για κάποιο διάστημα στο νοσοκομείο. Η εκκολπωματίτιδα είναι σοβαρή νόσος που μπορεί να οδηγήσει σε διάτρηση του εντέρου ή σε σχηματισμό αποστήματος.

ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ:

Η πιο διαδεδομένη παθογενετική θεωρία για την εκκολπωμάτωση ισχυρίζεται ότι η εκκολπωμάτωση πρόκειται για μια συνέπεια της ανεπαρκούς πρόσληψης φυτικών ινών. Αυτή η θεωρία υποστηρίζεται από δεδομένα μεγάλων προοπτικών μελετών, οι οποίες δείχνουν πως τα αδιάλυτα συστατικά των φυτικών ινών (κυρίως η κυτταρίνη) συσχετίζονται αντιστρόφως με τον κίνδυνο εκκολπωμάτωσης και πως ο κίνδυνος αυτός είναι ιδιαίτερα αυξημένος όταν δίαιτες χαμηλές σε φυτικές ίνες συνδυάζονται με αυξημένη πρόσληψη λίπους και κόκκινου κρέατος. Η έλλειψη φυτικών ινών θα οδηγήσει σε μικρού όγκου κόπρανα, κάτι το οποίο έχει σαν αποτέλεσμα αλλαγές στην κινητικότητα του παχέος εντέρου, οι οποίες παράγουν αυξημένες ενδοαυλικές πιέσεις. Οι υψηλές ενδοαυλικές πιέσεις παράγονται όταν το σιγμοειδές κόλον υφίστανται διαχωρισμό σε τμήματα. Αυτή είναι μια φυσιολογική διαδικασία που όμως συμβαίνει σε υπερβολικό βαθμό στα άτομα που έχουν μικρού όγκου κόπρανα κι έτσι παράγονται πολύ αυξημένες πιέσεις μεταξύ των τμημάτων στο κόλον, οι οποίες διαβιβάζονται στο τοίχωμα του παχέος εντέρου. Καταλαβαίνουμε λοιπόν πως τα μικρού όγκου κόπρανα οδηγούν στην παραγωγή αυξημένης ενδοαυλικής πίεσης και στην ανάπτυξη εκκολπωμάτων.

ΔΙΑΙΤΗΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΕΚΚΟΛΠΩΜΑΤΩΣΗΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ:

Η θεραπεία της επαναλαμβανόμενης εμφάνισης εκκολπωμάτων, χωρίς επιπλοκές στοχεύει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων και στην πρόληψη σοβαρών επιπλοκών. Οι βασικές αρχές περιλαμβάνουν μία δίαιτα πλούσια σε φυτικές ίνες αλλά και εναλλακτικές θεραπείες που περιλαμβάνουν τα προβιοτικά.

Τα αποτελέσματα ερευνών σχετικά με την επίδραση της υψηλής πρόσληψης φυτικών ινών στην –χωρίς επιπλοκές- εκκολπωμάτωση είναι αντικρουόμενα. Το σίγουρο είναι πως τα εκκολπώματα δεν εξαφανίζονται με την αυξημένη πρόσληψη φυτικών ινών. Όμως, μια δίαιτα υψηλή σε φυτικές ίνες μπορεί να βελτιώσει τα συμπτωμάτα σε ασθενείς με εκκολπωμάτωση χωρίς επιπλοκές.

Αναφορικά με τα προβιοτικά, κάποιες έρευνες έχουν δείξει πως ο γαλακτοβάκιλλος Casei Defensis, ο οποίος βρίσκεται σε προβιοτικά ροφήματα, βοηθάει στη διατήρηση της επιθυμητής μικροχλωρίδας του εντέρου και στην πρόληψη της επανεμφάνισης της συμπτωματικής εκκολπωμάτωσης.

Σχετικά με τα πρεβιοτικά, μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν δεδομένα για την αποτελεσματικότητά τους στους ασθενείς με εκκολπωμάτωση.

ΜΙΚΡΕΣ ΔΙΑΙΤΗΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ:

1. Σύμφωνα με τους Καναδούς, θα πρέπει οι ασθενείς με νόσο των εκκολπωμάτων να στοχεύουν στην κατανάλωση 7-10 μερίδων φρούτων και λαχανικών ημερησίως.
2. Συστήνεται η προσθήκη τροφίμων πλούσων σε φυτικές ίνες αργά και σε μικρές ποσότητες κάθε φορά, ώστε να αυξάνεται σταδιακά η ποσότητά των προσλαμβανόμενων φυτικών ινών. Κι αυτό γιατί η απότομη κατανάλωση μεγάλης ποσότητας φυτικών ινών μπορεί να προκαλέσει αέρια και κράμπες.
3. Συστήνεται η πρόσληψη 1,5-2 λίτρων νερού ημερησίως, προκειμένου οι φυτικές ίνες να μπορέσουν να επιτελέσουν την ευεργετική τους δράση.
4. Συχνά συστήνεται στα άτομα που έχουν τη νόσο των εκκολπωμάτων να αποφεύγουν τους σπόρους, τους ξηρούς καρπούς, τα φρούτα με φλούδα και σπόρια, τα λαχανικά με σπόρια, το ποπκορν, τις ντομάτες και το καλαμπόκι, αλλά δεν υπάρχει τεκμηριωμένη επιστημονική απόδειξη ότι αυτό είναι απαραίτητο ή βοηθητικό. Ωστόσο, τις περισσότερες φορές, τα συγκεκριμένα τρόφιμα αποκλείονται για κάποιο διάστημα από τη διατροφή των ασθενών, και για προληπτικούς λόγους, και σταδιακά, ανάλογα με την κλινική κατάσταση και την ανοχή του κάθε ατόμου επανεντάσσονται στη δίαιτά του.
5. Συστήνεται ο περιορισμός της κατανάλωσης κόκκινου κρέατος. Κάποια δεδομένα δείχνουν ότι η αυξημένη κατανάλωση κόκκινου κρέατος αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου, αλλά αυτό δεν έχει αποδειχθεί ακόμη.
6. Η τακτική σωματική δραστηριότητα είναι επιτακτική. Έντονη άσκηση όπως το τρέξιμο ή το τζοκινκ, σε συνδυασμό με μια διατροφή υψηλή σε φυτικές ίνες, ίσως βοηθήσει στη μείωση του κινδύνου για τη νόσο των εκκολπωμάτων.

ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΠΟΦΕΥΓΩ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ ΤΡΟΦΙΜΑ ΕΑΝ ΕΧΩ ΕΚΚΟΛΠΩΜΑΤΩΣΗ ή ΕΚΚΟΛΠΩΜΑΤΙΤΙΔΑ;

Στο παρελθόν, οι γιατροί πίστευαν πως έπρεπε οι ασθενείς με νόσο των εκκολπωμάτων να αποφεύγουν τρόφιμα όπως ξηροί καρποί, ποπ κορν, σπόρους (όπως κολοκυθόσπορους, ηλιόσπορους) και σουσάμι. Η πρόσφατη βιβλιογραφία ισχυρίζεται πως αυτά τα τρόφιμα δεν είναι βλαβερά στα άτομα με εκκολπωμάτωση ή εκκολπωματίτιδα. Τα σπόρια στην ντομάτα, στα κολοκύθια, στο αγγούρι, στις φράουλες και στα βατόμουρα, όπως και οι σπόροι παπαρούνας μπορούν να καταναλώνονται από αυτούς τους ασθενείς, με προσοχή. Παρ’ όλ’ αυτά κάθε άνθρωπος είναι ξεχωριστός. Κάποιοι ασθενείς λοιπόν μπορεί να παρατηρούν πως κάποια τρόφιμα ή κάποιες ποσότητες τροφίμων επιδεινώνουν τα συμπτώματά τους. Γι’ αυτό, προτείνεται στους ασθενείς με νόσο των εκκολπωμάτων να κρατούν ημερολόγιο καταγραφής τροφίμων και συμπτωμάτων, ώστε να εντοπίζουν ποια τρόφιμα ή ποσότητες τροφίμων ενδεχομένως επιδεινώνουν τα συμπτώματά τους και να τα αποκλείουν από τη διατροφή τους για κάποιο διάστημα. Έτσι θα αποφεύγουν και τους άσκοπους αποκλεισμούς τροφίμων ή ολόκληρων ομάδων τροφίμων. Πάντως, στην αρχή της νόσου, κατά τη διάγνωση, σχεδόν όλοι οι γιατροί προτείνουν και για προληπτικούς λόγους την αποφυγή των συγκεκριμένων τροφίμων και τη σταδιακή επανένταξή τους στο διαιτολόγιο των ασθενών, ανάλογα με την πορεία της νόσου και την ανοχή του.

ΠΗΓΕΣ:

1. Nutritional Support in Gastrointestinal Disease, Topic 12, Module 12.6, Eduard Cabre, ESPEN LLL Programme, 2009
2. Eating, Diet, & Nutrition for Diverticulosis & Diverticulitis, National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Disease, U.S Department of Health and Human Services, May 2016
3. Eating Guidelines for Diverticular Disease, Dietitians of Canada, The Global Resource for Nutrition Practice, Updated 29/04/2011
4. Diverticular disease: guidelines of the german society for gastroenterology, digestive and metabolic diseases and the german society for general and visceral surgery., Kruis W1, Germer CT, Leifeld L; German Society for Gastroenterology, Digestive and Metabolic Diseases and The German Society for General and Visceral Surgery, Digestion. 2014;90(3):190-207. doi: 10.1159/000367625. Epub 2014 Nov 19.
5. University of California, San Fransisco (UCSF Medical Center), Diverticular Disease and Diet

Συντάκτης Άρθρου