Παρόλο που ίσως δεν έχετε ακούσει ποτέ για το σελήνιο, αυτό το ιχνοστοιχείο είναι ζωτικής σημασίας για τον οργανισμό σας.
Το σελήνιο χρειάζεται μόνο σε μικρές ποσότητες, αλλά παίζει σημαντικό ρόλο σε σημαντικές διαδικασίες στο σώμα όπως το ενδοκρινικό, το ανοσοποιητικό και το καρδιαγγειακό σύστημα. Ο θυρεοειδής, μέρος του ενδοκρινικού συστήματος, είναι το όργανο με την υψηλότερη συγκέντρωση σεληνίου ανά βάρος ιστού οργάνων. Επίσης κατέχει σημαντική θέση στην περίπτωση της αναπαραγωγής (εγκυμοσύνη).
Όταν αναφερόμαστε στην έλλειψη σεληνίου εννοούμε το γεγονός ότι δεν υπάρχει αρκετή ποσότητα σεληνίου στον οργανισμό μας. Αυτό μπορεί να προκαλέσει πολλά προβλήματα υγείας. Μια ανασκόπηση του 2011 υποδηλώνει ότι μπορεί να υπάρξει και σύνδεση μεταξύ της ανεπάρκειας σεληνίου και ορισμένων τύπων καρκίνου. Ωστόσο, απαιτείται περισσότερη έρευνα για την εξαγωγή συμπερασμάτων. Η έλλειψη σεληνίου ενδέχεται επίσης να επηρεάσει τη γνωστική λειτουργία αλλά και πάλι, χρειάζεται περισσότερη έρευνα στον τομέα αυτό.
Η ποσότητα του σεληνίου στις πηγές τροφίμων καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από την ποιότητα του εδάφους που χρησιμοποιείται για την καλλιέργεια τους. Οι βροχοπτώσεις, η εξάτμιση καθώς και τα επίπεδα του pH επηρεάζουν τις συγκεντρώσεις σεληνίου στο έδαφος.
Αυτό καθιστά την έλλειψη σεληνίου πιο κοινή σε ορισμένα μέρη του κόσμου.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, η έλλειψη σεληνίου είναι σπάνια. Ωστόσο, περίπου 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο επηρεάζονται από έλλειψη σεληνίου, σύμφωνα με ανασκόπηση του 2017. Η ίδια ανασκόπηση προβλέπει ότι οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα μειώσουν σταδιακά τις συγκεντρώσεις σεληνίου στο έδαφος σε πολλά μέρη του κόσμου.
Ποια είναι τα συμπτώματα;
Η έλλειψη σεληνίου μπορεί να προκαλέσει μια σειρά συμπτωμάτων. Τα πιο συνηθισμένα είναι:
- στειρότητα σε άνδρες και γυναίκες
- μυϊκή αδυναμία
- κούραση
- νοητική άνοια
- εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα
Ποιες κατηγορίες ανθρώπων κινδυνεύουν από έλλειψη;
Εκτός από τη διαμονή σε περιοχή όπου το έδαφος είναι φτωχό όσον αφορά την περιεκτικότητα σε σελήνιο, τα ακόλουθα μπορούν επίσης να αυξήσουν τον κίνδυνο ανεπάρκειας σεληνίου, ανεξάρτητα από τον τόπο κατοικίας σας:
- άτομα τα οποία υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση,
- άτομα προσβληθέντα σε HIV,
- άτομα με πεπτική διαταραχή, όπως η νόσος του Crohn
Κάθε ένα από αυτούς τους παράγοντες μπορεί να επηρεάσουν την απορρόφηση του σεληνίου από τον οργανισμό σας, ακόμα κι αν παίρνετε αρκετό σελήνιο μέσω της διατροφής σας.
Για ποιους είναι ιδιαίτερα σημαντική η πρόσληψή του;
Η πρόσληψη σεληνίου είναι ιδιαίτερα σημαντική για ορισμένες ομάδες, όπως άτομα που:
- έχουν ασθένειες του θυρεοειδούς όπως η ασθένεια Graves
- έχουν οζίδια του θυρεοειδούς
- έχουν καρκίνο
- έχουν εξασθενημένο ανοσοποιητικό
- είναι έγκυος
- είναι ήδη ανεπαρκείς
Πώς γίνεται διάγνωση για να διαπιστωθεί η έλλειψη σε σελήνιο;
Η έλλειψη σεληνίου μπορεί να είναι δύσκολη για τους γιατρούς να τη διαγνώσουν. Αυτό συμβαίνει επειδή δεν υπάρχει μια ευρέως διαθέσιμη δοκιμή γι ‘αυτό. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο γιατρός σας μπορεί να μετρήσει τα επίπεδα της υπεροξειδάσης γλουταθειόνης. Αυτό είναι ένα ένζυμο το οποίο χρειάζεται το σελήνιο ώστε να λειτουργήσει. Εάν τα επίπεδα του ενζύμου είναι χαμηλό, τότε μπορεί να μην έχετε αρκετό σελήνιο.
Πώς αντιμετωπίζεται η έλλειψη σε σελήνιο;
Η θεραπεία πρώτης γραμμής για την ανεπάρκεια σεληνίου είναι να προσπαθήσουμε να τρώμε περισσότερα τρόφιμα που έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε σελήνιο. Τα τρόφιμα που είναι πλούσια σε σελήνιο περιλαμβάνουν :
- τα brazil nuts
- το χοιρινό
- το αρνί
- τα αυγά
- τα στρείδια
- οι σαρδέλες
- η γαλοπούλα (δέρμα)
- τα δημητριακά ολικής
- οι ηλιόσποροι
- το κοτόπουλο
Πηγή: USDA Food Composition Databases
Όπως αναφέραμε και νωρίτερα, η ποσότητα σεληνίου σε φυτικά τρόφιμα μπορεί να ποικίλει ανάλογα με την περιεκτικότητα σε σελήνιο στο έδαφος στο οποίο καλλιεργούνται και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι σημαντικό να καταναλώνουμε μια ποικίλη διατροφή που να περιλαμβάνει περισσότερες από μία καλές πηγές αυτού του σημαντικού ιχνοστοιχείου.
Το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας συνιστά ότι άτομα ηλικίας άνω των 14 ετών πρέπει να λαμβάνουν 55 μικρογραμμάρια (mcg) σεληνίου την ημέρα. Για γυναίκες που είναι έγκυες ή θηλάζουν, η ποσότητα της πρόσληψης αυξάνεται στα 70 mcg. Πρόσληψη πάνω από 400 mcg ημερησίως μπορεί να είναι τοξική. Η υπερβολική πρόσληψη σεληνίου περιλαμβάνει μια μυρωδιά σκόρδου στην αναπνοή και μια μεταλλική γεύση στο στόμα.
*Adequate Intake (AI) (επαρκής πρόσληψη)
Πηγή: National Institutes of Health Office of Dietary Supplements. Selenium. Fact Sheet for Health Professionals.
Όταν τα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε σελήνιο δεν αποτελούν επιλογή, τα συμπληρώματα σεληνίου μπορούν επίσης να βοηθήσουν. Αρκετές πολυβιταμίνες περιέχουν σελήνιο, αλλά μπορείτε να το βρείτε και ως συμπλήρωμα μόνο με σελήνιο. Τα συμπληρώματα σεληνίου συνήθως έχουν τη μορφή σεληνομεθειονίνης ή σεληνίτη. Την σεληνομεθειονίνη τείνει να την μεταχειρίζεται ο οργανισμός σας πιο εύκολα ώστε να την απορροφήσει, έτσι μπορεί να είναι μια καλύτερη επιλογή για πιο σοβαρά περιστατικά ανεπάρκειας.
Κίνδυνοι υπερβολικής πρόσληψης σεληνίου
Αν και το σελήνιο είναι απαραίτητο για την υγεία, η υπερβολική κατανάλωση μπορεί να είναι επικίνδυνη. Στην πραγματικότητα, η κατανάλωση υψηλών δόσεων σεληνίου μπορεί να είναι τοξική και μάλιστα θανατηφόρα. Ενώ η τοξικότητα του σεληνίου είναι σπάνια, είναι σημαντικό να παραμείνετε κοντά στο συνιστώμενο ποσό των 55 mcg ημερησίως και ποτέ να μην υπερβείτε το ανεκτό ανώτατο όριο των 400 mcg ημερησίως. Τα brazil nuts περιέχουν πολύ μεγάλη ποσότητα σεληνίου συνεπώς η κατανάλωση πάρα πολλών μπορεί να οδηγήσει σε τοξικότητα.
Ωστόσο, η τοξικότητα είναι πιο πιθανό να συμβεί από τη λήψη συμπληρωμάτων παρά μέσω της πρόσληψης από τροφές που περιέχουν σελήνιο.
Σημάδια τοξικότητας σεληνίου περιλαμβάνουν:
- Απώλεια μαλλιών
- Ζάλη
- Ναυτία
- Έμετος
- Τρέμουλο
- Μυϊκούς πόνους
Σε σοβαρές περιπτώσεις, η οξεία τοξικότητα σεληνίου μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά εντερικά και νευρολογικά συμπτώματα, καρδιακή προσβολή, νεφρική ανεπάρκεια και θάνατο.
Βιβλιογραφία:
- Gabriele Dennert et al, 2013. Selenium for preventing cancer. Cochrane Database Syst Rev.
- A Shahar et al, 2012. Plasma selenium is positively related to performance in neurological tasks assessing coordination and motor speed. Mov Disord.
- Charles B Stephensen et al, 2007. Glutathione, glutathione peroxidase, and selenium status in HIV-positive and HIV-negative adolescents and young adults. American Journal of Clinical Nutrition, 85(1), 173-181.
- Mara Ventura et al, 2017. Selenium and Thyroid Disease: From Pathophysiology to Treatment. International Journal of Endocrinology.
- Institute of Medicine (US) Panel on Dietary Antioxidants and Related Compounds. 2000. Dietary Reference Intakes for Vitamin C, Vitamin E, Selenium, and Carotenoids.
- Gerrad D. Jones et al, 2017. Selenium deficiency risk predicted to increase under future climate change. Proceedings of the National of Sciences of the United States of America.
- National Institutes of Health Office of Dietary Supplements. Selenium. Fact Sheet for Health Professionals.
- Lien Ai Pham-Huy et al, 2008. Free Radicals, Antioxidants in Disease and Health. Int J Biomed Sci.
- Maqsood M Elahi et al, 2009. Oxidative stress as a mediator of cardiovascular disease. Oxid Med Cell Longev, 2(5): 259–269.
- Markesbery WR et al, 2006. DNA oxidation in Alzheimer’s disease. Antioxid Redox Signal, 8(11-12):2039-45.
- Hang Cui, Yahui Kong et al, 2012. Oxidative Stress, Mitochondrial Dysfunction, and Aging. J Signal Transduct.
- Rachel Shirley et al, 2014. Oxidative Stress and the Use of Antioxidants in Stroke. Antioxidants (Basel), 3(3): 472–501.
- Irma M Puspitasari et al, 2014. Updates on clinical studies of selenium supplementation in radiotherapy. Radiat Oncol, 9: 125.
- Xianlei Cai et al, 2016. Selenium Exposure and Cancer Risk: an Updated Meta-analysis and Meta-regression. Scientific Reports.
- Muecke R et al, 2010. Multicenter, phase 3 trial comparing selenium supplementation with observation in gynecologic radiation oncology. Int J Radiat Oncol Biol Phys, 78(3):828-35.
- Flores-Mateo G et al, 2006. Selenium and coronary heart disease: a meta-analysis. Am J Clin Nutr, 84(4):762-73.
- Ju W et al, 2017. The effect of selenium supplementation on coronary heart disease: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. J Trace Elem Med Biol, 44:8-16.
- National Heart, Lung and blood Institute. Atherosclerosis. Also known as Arteriosclerosis, Hardening of arteries.
- Jose R. Santos et al, 2014. Nutritional status, oxidative stress and dementia: the role of selenium in Alzheimer’s disease. Front Aging Neuroscience, 6: 206.
- Martijn C.de Wilde et al, 2017. Lower brain and blood nutrient status in Alzheimer’s disease: Results from meta-analyses. Alzheimer’s & Dementia: Translational Research & Clinical Interventions, 3(3) 416-431.
- Kesse-Guyot E et al, 2011. French adults’ cognitive performance after daily supplementation with antioxidant vitamins and minerals at nutritional doses: a post hoc analysis of the Supplementation in Vitamins and Mineral Antioxidants (SU.VI.MAX) trial. Am J Clin Nutr, 94(3):892-9.
- Bárbara Rita Cardoso et al, 2016. Effects of Brazil nut consumption on selenium status and cognitive performance in older adults with mild cognitive impairment: a randomized controlled pilot trial. European Journal of Nutrition, 55(1) 107–116.
- Scarmeas N et al, 2006. Mediterranean diet, Alzheimer disease, and vascular mediation. Arch Neurol., 63(12):1709-17.
- Roy J. Hardman et al, 2016. Adherence to a Mediterranean-Style Diet and Effects on Cognition in Adults: A Qualitative Evaluation and Systematic Review of Longitudinal and Prospective Trials. Clinical Nutrition.
- Mara Ventura et al, 2017. Selenium and Thyroid Disease: From Pathophysiology to Treatment. Int J Endocrinol.
- Informed Health Online. 2018. How does the thyroid gland work?
- Qian Wu et al, 2015. Low Population Selenium Status Is Associated With Increased Prevalence of Thyroid Disease. Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 100(11) 4037–4047.
- Konstantinos A. Toulis et al, 2010. Selenium Supplementation in the Treatment of Hashimoto’s Thyroiditis: A Systematic Review and a Meta-analysis. Immunology, Autoimmunity and Graves’ Ophthalmopathy, 20(10).
- Peter R. Hoffmann et al, 2008. The influence of selenium on immune responses. Mol Nutr Food Res.
- Cosby A Stone et al, 2010. The Role of Selenium in HIV Infection Cosby A Stone, Kosuke Kawai, Roland Kupka, Wafaie W Fawzi Harvard School of Public Health. Nutr Rev.
- Holger Steinbrenner et al, 2015. Dietary Selenium in Adjuvant Therapy of Viral and Bacterial Infections. Adv Nutr., 6(1): 73–82.
- National Heart, Lung and blood Institute. Asthma.
- Robert L. Norton et al, 2012. Selenium and asthma. Mol Aspects Med.,33(1): 98–106.
- Guo CH et al, 2011. Role of certain trace minerals in oxidative stress, inflammation, CD4/CD8 lymphocyte ratios and lung function in asthmatic patients. Ann Clin Biochem, 48(4):344-51.
- Gazdik F et al, 2002. Decreased consumption of corticosteroids after selenium supplementation in corticoid-dependent asthmatics. Bratisl Lek Listy, 103(1):22-5.
- Allam MF et al, 2004. Selenium supplementation for asthma. Cochrane Database Syst Rev.,(2).
- MarcoVinceti et al, 2014. Selenium neurotoxicity in humans: Bridging laboratory and epidemiologic studies. Toxicology Letters, 230(2)15 295-303.