Η πυραμίδα του φωσφόρου

Η πυραμίδα τροφίμων είναι ένα οπτικό εργαλείο που χρησιμοποιείται ευρέως στις στρατηγικές διατροφικής εκπαίδευσης. Αρκετές εκδόσεις των πυραμίδων των τροφίμων ήταν γύρω από τα τέλη της δεκαετίας του ’70.

Η πρώτη πυραμίδα τροφίμων, δόθηκε στη δημοσιότητα στη Σουηδία το 1974, ενώ η επίσημη έκδοση του Υπουργείο Γεωργίας, που στοχεύει στο γενικό πληθυσμό των ΗΠΑ, δημοσιεύθηκε το 1992. Οι κύριοι στόχοι των πυραμίδων τροφίμων περιλάμβαναν την υποστήριξη της επάρκειας των θρεπτικών συστατικών μέσω εικόνων που επικεντρώνονται στην ποικιλία καθώς και στην αναλογία της ενέργειας, των προστιθέμενων λιπών και της περιεκτικότητας σε ζάχαρη.

Η Πυραμίδα Φωσφόρου είναι ένα οπτικό εργαλείο που σχεδιάστηκε για να παρουσιάζει το φωσφορικό φορτίο διαφόρων τροφίμων.

Η μελέτη αυτή βασίστηκε στις τρέχουσες θρεπτικές βάσεις δεδομένων και στην υπάρχουσα βιβλιογραφία σχετικά με την περιεκτικότητα σε θρεπτικό υλικό, την βιοδιαθεσιμότητα και την επεξεργασία.

Ο στόχος είναι να βοηθηθεί ο αναγνώστης να εντοπίσει ποιες τροφές προκαλούν χαμηλότερο ή υψηλότερο αποτελεσματικό φορτίο φωσφόρου. Η  τροφίμων στους διάφορους ορόφους πρέπει να υποστηρίζει την επιλογή χωρίς να χρειάζεται να απομνημονεύει την περιεκτικότητα σε φώσφορο σε κάθε είδος τροφίμου.

Η πυραμίδα αποτελείται από έξι ορόφους στις οποίες τα τρόφιμα είναι διατεταγμένα με βάση την περιεκτικότητα σε φωσφόρο, τον λόγο φωσφόρου προς πρωτεΐνη και τη βιοδιαθεσιμότητα του φωσφόρου. 

Κάθε επίπεδο έχει μια έγχρωμη άκρη (από πράσινο σε κόκκινο) που αντιστοιχεί στη συνιστώμενη συχνότητα κατανάλωσης, η οποία είναι η υψηλότερη στην πράσινη βάση (απεριόριστη πρόσληψη) και χαμηλότερη στην κόκκινη κορυφή (προς αποφυγή όσο το δυνατόν περισσότερο).

 

Στη βάση της πυραμίδας, το πρώτο επίπεδο (πράσινο άκρο) περιέχει τρόφιμα με πολύ χαμηλή περιεκτικότητα σε φώσφορο (π.χ. ζάχαρη, ελαιόλαδο, τρόφιμα χωρίς πρωτεΐνη) ή πολύ χαμηλό βιοδιαθέσιμο φώσφορο (δηλ. φρούτα και λαχανικά).

Περιλαμβάνει επίσης το ασπράδι αυγού το οποίο έχει εξαιρετικά ευνοϊκό λόγο φωσφόρου προς πρωτεΐνη και αποτελεί πηγή πρωτεϊνών υψηλής βιολογικής αξίας και χωρίς χοληστερόλη, στοιχεία ιδιαίτερα σημαντικά, ιδίως σε ασθενείς με αιμοκάθαρση. Η πρόσληψη αυτών των τροφίμων είναι απεριόριστη. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της παροχής συμβουλών, ο χειριστής θα πρέπει να απευθύνει ειδικές προειδοποιήσεις στους: διαβητικούς ασθενείς, οι οποίοι πρέπει να αποφεύγουν τη ζάχαρη και να μην υπερβαίνουν την κατανάλωση φρούτων. Υπέρβαροι ή παχύσαρκοι ασθενείς, που θα πρέπει να μειώσουν τη ζάχαρη, το ελαιόλαδο, τα λιπαρά  και την πρόσληψη βουτύρου, οι οποίοι θα πρέπει να περιορίσουν την κατανάλωση φρούτων και λαχανικών για να αποφύγουν την υπερβολική πρόσληψη καλίου. Από αυτή την άποψη, οι προτάσεις που δίνονται στο πράσινο πλαίσιο σχετικά με το μαγείρεμα μπορεί να είναι χρήσιμες και για τη μείωση της πρόσληψης καλίου από τα λαχανικά.

Τέλος, η χρήση προϊόντων χωρίς πρωτεΐνες απευθύνεται σε ασθενείς με CKD που δεν υποβάλλονται σε θεραπεία αιμοκάθαρσης οι οποίοι χρειάζονται περιορισμό πρωτεΐνης αλλά υψηλή πρόσληψη ενέργειας.

Το δεύτερο επίπεδο περιλαμβάνει κυρίως φυτικά τρόφιμα, πλούσια σε φώσφορο, αλλά κυρίως ως φυτικό, με λιγότερη εντερική απορρόφηση: δημητριακά (λευκό ψωμί, ζυμαρικά, ρύζι, δημητριακά) ή όσπρια (μπιζέλια, φασόλια, ρεβίθια). Η προτεινόμενη πρόσληψη είναι 2-3 μερίδες την ημέρα.

Το τρίτο επίπεδο περιλαμβάνει τρόφιμα ζωικής προέλευσης: το αρνί, το κουνέλι, το ζαμπόν ή τα ψάρια, όπως η πέστροφα, η σαρδέλα, ο μπακαλιάρος,  η γλώσσα  υποδεικνύονται λόγω του σχετικά χαμηλού λόγου φωσφόρου προς πρωτεΐνη.

Μια ειδική προειδοποίηση αφορά τα εκτρεφόμενα ψάρια, δεδομένου ότι συνήθως τρέφονται με αλεύρι και παρασκευάσματα πλούσια σε βιοδιαθέσιμο φώσφορο για την προώθηση της ταχείας ανάπτυξης, με αποτέλεσμα την έντονη αύξηση της περιεκτικότητας σε φώσφορο στα βρώσιμα ψάρια. Το γάλα και το γιαούρτι βρίσκονται επίσης σε αυτή την ενότητα: έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε φώσφορο, αλλά μία μερίδα την ημέρα δεν επηρεάζει σημαντικά τη συνολική ποσότητα του φωσφόρου, την οποία η προτεινόμενη πρόσληψη δεν πρέπει να ξεπερνά.

Το τέταρτο επίπεδο δείχνει τρόφιμα με υψηλότερο λόγο φωσφόρου προς πρωτεΐνη. Αυτά περιλαμβάνουν διάφορα προϊόντα όπως γαλοπούλα, εντόσθια  καθώς και γαρίδες, καλαμάρια, σολομό και μαλακά τυριά. Η προτεινόμενη πρόσληψη είναι μία δόση την εβδομάδα.

Το πέμπτο επίπεδο περιέχει τρόφιμα με πολύ υψηλή περιεκτικότητα σε φώσφορο, όπως καρύδια, κρόκο αυγού και σκληρά τυριά. Η προτεινόμενη πρόσληψη δεν υπερβαίνει τις 2-3 μερίδες ανά μήνα.

Η κορυφή της πυραμίδας, το έκτο επίπεδο, περιλαμβάνει τα τρόφιμα με πρόσθετα που περιέχουν φώσφορο (αναψυκτικά τύπου κολα, επεξεργασμένο κρέας, τυρί), τα οποία πρέπει να αποφεύγονται όσο το δυνατόν περισσότερο.

Τα κουτάκια στα δεξιά παρέχουν περαιτέρω πληροφορίες και αποσκοπούν στην προσαρμογή της πυραμίδας στον συγκεκριμένο ασθενή: συγκεκριμένα, μπορούν να προστεθούν συγκεκριμένες τροφές (στους κενούς χώρους στα κουτάκια στα δεξιά) κατά τη διάρκεια της παροχής συμβουλών, με βάση την περιεκτικότητα σε φώσφορο, αναλογία φωσφόρου προς πρωτεΐνη και βιοδιαθεσιμότητα .

Το δοχείο βρασμού στην αριστερή πλευρά προτείνει την βρασμό ως την καλύτερη μέθοδο μαγειρέματος για τη μείωση της περιεκτικότητας σε φώσφορο. 

Το κουτί παρέχει την πρόταση ότι το βρασμένο φαγητό μπορεί να σιγοβράσει με ελαιόλαδο, σκόρδο και μαϊντανό, ροδίσουν στο φούρνο με ελαιόλαδο και μπαχαρικά ή μαγειρεμένα με φρέσκες ντομάτες για να βελτιωθεί η γεύση και η εμφάνιση.

Αναφορές

1. Chiroli S, Mattin C, Belozeroff V, Perrault L, Mitchell D, Gioni I. Impact of mineral and bone disorder on healthcare resource use and associated costs in the European Fresenius medical care dialysis population: a retrospective cohort study. BMC Nephrol. 2012;13:140. doi: 10.1186/1471-2369-13-140. [PMC free article] [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
2. Galassi A, Cupisti A, Santoro A, Cozzolino M. J Nephrol. 2014. Phosphate balance in ESRD: diet, dialysis and binders against the low evident masked pool. [PubMed] [Google Scholar]
3. Moe SM, Zidehsarai MP, Chambers MA, Jackman LA, Radcliffe JS, Trevino LL, et al. Vegetarian compared with meat dietary protein source and phosphorus homeostasis in chronic kidney disease. Clin J Am Soc Nephrol. 2011;6(2):257–64. doi: 10.2215/CJN.05040610. [PMC free article] [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
4. Kalantar-Zadeh K, Gutekunst L, Mehrotra R, Kovesdy CP, Bross R, Shinaberger CS, et al. Understanding sources of dietary phosphorus in the treatment of patients with chronic kidney disease. Clin J Am Soc Nephrol. 2010;5:519–30. doi: 10.2215/CJN.06080809. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
5. Cupisti A, D’Alessandro C. The impact of known and unknown dietary components to phosphorus intake. G Ital Nefrol. 2011;28(3):278–88. [PubMed] [Google Scholar]
6. Cupisti A, Kalantar-Zadeh K. Management of natural and added dietary phosphorus burden in kidney disease. Semin Nephrol. 2013;33(2):180–90. doi: 10.1016/j.semnephrol.2012.12.018. [PMC free article] [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
7. Karp H, Ekholm P, Kemi V, Itkonen S, Hirvonen T, Närkki S, et al. Differences among total and in vitro digestible phosphorus content of plant foods and beverages. J Ren Nutr. 2012;22(4):416–22. doi: 10.1053/j.jrn.2011.04.004. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
8. Karp H, Ekholm P, Kemi V, Hirvonen T, Lamberg-Allardt C. Differences among total and in vitro digestible phosphorus content of meat and milk products. J Ren Nutr. 2012;22(3):344–9. doi: 10.1053/j.jrn.2011.07.004. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
9. Jones WL. Demineralization of a wide variety of foods for the renal patient. J Ren Nutr. 2001;11:90–6. doi: 10.1016/S1051-2276(01)38751-4. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
10. Cupisti A, Comar F, Benini O, Lupetti S, D’Alessandro C, Barsotti G, et al. Effect of boiling on dietary phosphate and nitrogen intake. J Ren Nutr. 2006;16:36–40. doi: 10.1053/j.jrn.2005.10.005. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
11. Benini O, D’Alessandro C, Gianfaldoni D, Cupisti A. Extra-phosphate load from food additives in commonly eaten foods: a renal and insidious danger for renal patients. J Ren Nutr. 2011;21:303–8. doi: 10.1053/j.jrn.2010.06.021. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
12. Sherman RA, Mehta O. Dietary phosphorus in dialysis patients: potential impact of processed meat, poultry, and fish products as protein sources. Am J Kidney Dis. 2009;54:18–23. doi: 10.1053/j.ajkd.2009.01.269. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
13. Cupisti A, Benini O, Ferretti V, Gianfaldoni D, Kalantar-Zadeh K. Novel differential measurement of natural and added phosphorus in cooked ham with or without preservatives. J Ren Nutr. 2012;22(6):533–40. doi: 10.1053/j.jrn.2011.12.010. [PMC free article] [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
14. León JB, Sullivan CM, Sehgal AR. The prevalence of phosphorus-containing food additives in top-selling foods in grocery stores. J Ren Nutr. 2013;23(4):265–70. doi: 10.1053/j.jrn.2012.12.003. [PMC free article] [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
15. Carrigan A, Klinger A, Choquette SS, Luzuriaga-McPherson A, Bell EK, Darnell B, et al. Contribution of food additives to sodium and phosphorus content of diets rich in processed foods. J Ren Nutr. 2014;24(1):13–9. doi: 10.1053/j.jrn.2013.09.003. [PMC free article] [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
16. Daugirdas JT, Finn WF, Emmett M, Chertow GM, Frequent Hemodialysis Network Trial Group The phosphate binder equivalent dose. Semin Dial. 2011;24(1):41–9. doi: 10.1111/j.1525-139X.2011.00849.x. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
17. Sullivan C, Sayre SS, Leon JB, Machekano R, Love TE, Porter D, et al. Effect of food additives on hyperphosphatemia among patients with end-stage renal disease: a randomized controlled trial. JAMA. 2009;301(6):629–35. doi: 10.1001/jama.2009.96. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
18. Pollock JB, Jaffery JB. Knowledge of phosphorus compared with other nutrients in maintenance dialysis patients. J Ren Nutr. 2007;17(5):323–8. doi: 10.1053/j.jrn.2007.05.009. [PMC free article] [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
19. Cupisti A, Ferretti V, D’Alessandro C, Petrone I, Di Giorgio A, Meola M, et al. Nutritional knowledge in hemodialysis patients and nurses: focus on phosphorus. J Ren Nutr. 2012;22(6):541–6. doi: 10.1053/j.jrn.2011.11.003. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
20. Shutto Y, Shimada M, Kitajima M, Yamabe H, Saitoh Y, Saitoh H, et al. Inadequate awareness among chronic kidney disease patients regarding food and drinks containing artificially added phosphate. PLoS One. 2013;8(11):e78660. doi: 10.1371/journal.pone.0078660. [PMC free article] [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
21. Caldeira D, Amaral T, David C, Sampaio C. Educational strategies to reduce serum phosphorus in hyperphosphatemic patients with chronic kidney disease: systematic review with meta-analysis. J Ren Nutr. 2011;21(4):285–94. doi: 10.1053/j.jrn.2010.11.006. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
22. Kuhlmann MK, Hoechst S, Landthaler I. Patient empowerment in the management of hyperphosphatemia. Int J Artif Organs. 2007;30(11):1008–13. [PubMed] [Google Scholar]
23. Kalantar-Zadeh K. Patient education for phosphorus management in chronic kidney disease. Patient Prefer Adherence. 2013;7:379–90. doi: 10.2147/PPA.S43486. [PMC free article] [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
24. Yuexian S, Zhao Y, Liu J, Hou Y, Zhao Y. J Ren Nutr. 2014. Educational Intervention for metabolic bone disease in patients with chronic kidney disease: a systematic review and meta-analysis. [PubMed] [Google Scholar]
25. CKD & Nutrition: National Kidney Disease Education Program. U.S. Department of Health and Human Services; http://nkdep.nih.gov/identify-manage/ckd-nutrition.shtml
26. The National Kidney Foundation: Clinical Tools.http://www.kidney.org/professionals/CRN/ClinicalTools
27. Nutrizione in Nefrologiahttp://www.renalgate.it/nutnef.htm
28. Food-based dietary guidelines in Europe. Eufic Review. 2009, 10. . Accessed October 01, 2010 http://www.eufic.org
29. FAO/WHO . Preparation and use of food-based dietary guidelines. Report of a joint FAO/WHO consultation. Nicosia (Cyprus): WHO; 1996. [Google Scholar]
30. Welsh S, Davis C, Shaw A. Development of the food guide pyramid. Nutr Today. 1992;6:12–23. doi: 10.1097/00017285-199211000-00005. [CrossRef] [Google Scholar]
31. The Nutrition source. Food Pyramids and Plates: What Should You Really Eat? Accessed October 01, 2010 http://www.hsph.harvard.edu/nutritionsource/pyramid-full-story
32. Matpyramid Accessed October 01, 2010 http://www.ne.se/matpyramid
33. Gifford KD. Dietary fats, eating guides, and public policy: history, critique, and recommendations. Am J Med. 2002;113(Suppl 9B):89S–106. doi: 10.1016/S0002-9343(01)00996-2. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
34. Food Guide Pyramid . A guide to daily food choices. Washington: USDA, Human Nutrition Information Service; 1992. Home and Garden Bulletin No. 232. [Google Scholar]
35. Dietary Guidelines for Americans. U.S. Department of Agriculture Accessed October 01, 2010 http://www.cnpp.usda.gov/dietaryguidelines
36. Modified MyPyramid for Older . Accessed October 01, 2010 http://www.nutrition.tufts.edu/
37. Gil A, Ruiz-Lopez MD, Fernandez-Gonzalez M, Martinez de Victoria E. The FINUT healthy lifestyles guide: beyond the food pyramid. Supplement Proceedings of the IUNS 20th Congress of Nutrition American Society for Nutrition. Adv Nutr. 2014;5:358S–67. doi: 10.3945/an.113.005637. [PMC free article] [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
38. International Life Sciences Institute (ILSI) Europe: National Food based dietary guidelines: experiences, implications and future directions. Summary report of a workshop held on 28–30 April 2004 in Budapest, Hungary.
39. Gibney MJ, Sandstrom B. A framework for food-based dietary guidelines in the European Union. Public Health Nutr. 2001;4:293–305. doi: 10.1017/S1368980001001550. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
40. European Food Safety Authority . Development of food-based dietary guidelines. EFSA Scientific colloquium no 5 summary report. EFSA: Parma, Italy; 2007. [Google Scholar]
41. European Food Safety Authority: Scientific opinion of the panel on dietetic products, nutrition and allergies on a request from the EC on food-based dietary guidelines. Question No EFSQ-Q-2005–015c. Agreed on 2 July 2008 for release for public consultation. Accessed October 01, 2010 http://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/1460.htm
42. The EURRECA Network of Excellence is funded by the European Commission Contract n° FP6 036196–2 FOOD. Accessed October 01, 2010 http://www.eurreca.org
43. World Health Organisation European Region . CINDI dietary guide. Copenhagen: WHO, Europe; 2000. [Google Scholar]
44. Willett WC, Sacks F, Trichopoulou A, Drescher G, Ferro-Luzzi A, Helsing E, et al. Mediterranean diet pyramid: a cultural model for healthy eating. Am J Clin Nutr. 1995;61(6):1402S–6. [PubMed] [Google Scholar]
45. Bach-Faig A, Berry EM, Lairon D, Reguant J, Trichopoulou A, Dernini S, et al. Mediterranean diet pyramid today. Science and cultural updates. Public Health Nutr. 2011;14(12A):2274–84. doi: 10.1017/S1368980011002515. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
46. Taylor LM, Kalantar-Zadeh K, Markewich T, Colman S, Benner D, Sim JJ, et al. Dietary egg whites for phosphorus control in maintenance haemodialysis patients: a pilot study. J Ren Care. 2011;37(1):16–24. doi: 10.1111/j.1755-6686.2011.00212.x. [PMC free article] [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]

Συντάκτης Άρθρου