Μεταβολικό Σύνδρομο

Τι είναι το μεταβολικό σύνδρομο και πώς μπορούμε να ζήσουμε με αυτό;

To μεταβολικό σύνδρομο είναι μία παθολογική κατάσταση που εκφράζεται μέσω καρδιομεταβολικών παραγόντων που σχετίζονται με την συσσώρευση λίπους στην κοιλιά, με το διαταραγμένο μεταβολισμό της γλυκόζης ή με τον διαβήτη, με τη δυσλιπιδαιμία και την υπέρταση. Οι κοινοί αιτιολογικοί παράγοντες του συνδρόμου φαίνεται να είναι η παχυσαρκία και η αντίσταση στην ινσουλίνη χωρίς η ερευνητική κοινότητα να έχει απόλυτα καταλήξει. Στον ακόλουθο πίνακα παρουσιάζονται τα κριτήρια του μεταβολικού συνδρόμου από τον International Diabetes Federation (IDF) και το National Cholesterol Education Program (NCEP). Οι ορισμοί που δίνονται είναι σχεδόν ίδιοι με την διαφορά ότι ο IDF απαιτεί την παρουσία υψηλής περιφέρειας μέσης. Οι άνθρωποι με μεταβολικό σύνδρομο έχουν διπλάσιες πιθανότητες να πεθάνουν και τριπλάσιες να έχουν επεισόδιο εμφράγματος ή εγκεφαλικού σε σχέση με τους ανθρώπους χωρίς το σύνδρομο. Επιπρόσθετα έχουν πενταπλάσιες πιθανότητες ανάπτυξης διαβήτη τύπου 2.

Ορισμός μεταβολικού συνδρόμου σύμφωνα με τον International Diabetes Federation (IDF) και το National Cholesterol Education Program (NCEP)

Πιο αναλυτικά..

• Η υψηλή περιφέρεια μέσης ορίζεται ως μεγαλύτερη από 102 cm για τους άντρες και 88 cm για τις γυναίκες.
• Η υψηλή γλυκόζη νηστείας ορίζεται ως τιμή μεγαλύτερη από 100 mg/dl ή προυπάρχουσα διάγνωση διαβήτη τύπου 2 σύμφωνα με τον IDF.
• Η χαμηλή HDL (καλή χοληστερόλη) ορίζεται ως χαμηλότερη από 40 mg/dl για τους άντρες και 50 mg/dl για τις γυναίκες.
• Τα υψηλά τριγλυκερίδια ορίζονται ως τιμές μεγαλύτερες από 150 mg/dl.
• Τέλος, η υπέρταση ορίζεται ως συστολική μεγαλύτερη από 130 mm Hg και διαστολική μεγαλύτερη από 85 mm Hg.

Επομένως, όποιος πληροί 3 από τα 5 παραπάνω κριτήρια πάσχει από το μεταβολικό σύνδρομο.

Η υψηλή πίεση και η υψηλή γλυκόζη νηστείας συνιστούν 2 από τις 3 βασικότερες αιτίες θανάτου παγκοσμίως αλλά και στην Ελλάδα. Έτσι, η συνύπαρξη αυτών μαζί με άλλους παράγοντες κινδύνου επαυξάνει την ήδη επιβαρυμένη κατάσταση υγείας και προσδίδει ένα πρόσθετο καρδιαγγειακό κίνδυνο. Όσο περισσότερα κριτήρια μεταβολικού συνδρόμου ικανοποιούνται τόσο μεγαλύτερο το ποσοστό θνησιμότητας.

Επομένως, το κόστος της διαταραχής αυτής είναι ο αυξημένος καρδιαγγειακός κίνδυνος. Τι σημαίνει αυτό;

Ας θυμηθούμε λοιπόν τι είναι η αντίσταση στην ινσουλίνη. Πολύ απλά είναι η κατάσταση στην οποία η ινσουλίνη (ορμόνη) δεν μπορεί να βάλει την γλυκόζη μέσα στα κύτταρα (να τα τροφοδοτήσει), όπου είναι και ο βασικός της ρόλος. Συνεπώς, η γλυκόζη συσσωρεύεται στην κυκλοφορία του αίματος επάγοντας το σήμα για παραπάνω έκκριση ινσουλίνης (υπερινσουλιναιμία) στην προσπάθεια να μπει η γλυκόζη στα κύτταρα. Η εξουθένωση των κυττάρων του παγκρέατος (που παράγουν την ινσουλίνη) οδηγεί στην παρατεταμένη παραμονή της γλυκόζης στο αίμα (υπεργλυκαιμία) και έτσι ένα άτομο διαγιγνώσκεται με διαβήτη τύπου 2.

Η υπερινσουλιναιμία και η υπεργλυκαιμία προκαλούν περιφερική αγγειοσύσπαση και κατακράτηση νατρίου. Η κεντρική παχυσαρκία, που είναι ο δεύτερος αιτιολογικός παράγοντάς, προκαλεί από μόνος το, αλλά και μέσω της αντίστασης στην ινσουλίνη υπέρταση και δυσλιπιδαιμία. Τα άτομα με μεταβολικό σύνδρομο, λόγω του διαταραγμένου διπιδαιμικού προφίλ, βρίσκονται τυπικά σε προφλεγνονώδη και προθρομβωτική κατάσταση. Πιο αναλυτικά, αυξημένη LDL χοληστερόλη, αυξημένα τριγλυκερίδια, χαμηλή HDL χοληστερόλη, υψηλή απολιποπρωτεΐνη Β είναι το τυπικό προφίλ  που οδηγεί σε αθηροσκλήρωση.

Η αθηροσκλήρωση είναι η κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως. Μιλώντας γι’ αυτή αναφερόμαστε στην πάθηση των αρτηριών και εκδηλώνεται κλινικά, ανάλογα με το αγγείο που αποφράσσεται (μεγάλου ή μεσαίου μεγέθους), με ισχαιμικά καρδιαγγειακά επεισόδια (έμφραγμα, ασταθή στηθαγχη, αιφνίδιο θάνατο), εγκεφαλικά επεισόδια ή περιφερική αρτηριοπάθεια.

Ποιος ο ρόλος της διατροφής στην πρόληψη και αντιμετώπιση του Μεταβολικού Συνδρόμου;

Με την διάγνωση του μεταβολικού συνδρόμου, η ιατρική ομάδα του ασθενή (παθολόγος, διαιτολόγος, διαβητολόγος, ψυχολόγος κ.α.) πρέπει δράσει άμεσα, υποστηρικτικά και καταλυτικά για την διαχείριση της κατάστασης με σκοπό την μείωση του κινδύνου για καρδιαγγειακά και διαβήτη τύπου 2. Ο ασθενής πρέπει να βρίσκεται σε συχνή και τακτική επαφή με τους γιατρούς και να υποβάλλεται σε λεπτομερή αξιολόγηση της κατάστασης της υγείας του συμπεριλαμβανομένης της καπνιστικής του δραστηριότητας. Συνεπώς η έγκαιρη διάγνωση του και η πρόληψη είναι πρωταρχικής σημασίας για την καθυστέρηση εμφάνισης των επιπλοκών. Επιπρόσθετα, η πρόληψη βοηθάει πολύ το σύστημα υγείας το οποίο επιβαρύνεται με εκατομμύρια ευρώ κάθε χρόνο για την διαχείριση των μεταβολικών επιπλοκών του μεταβολικού συνδρόμου.

Σύμφωνα με τον IDF στη πρώτη γραμμή διαχείρισης βρίσκονται οι αλλαγές στον τρόπο ζωής. Πιο συγκεκριμένα:

• Μείωση της θερμιδικής πρόσληψης και κατ’ επέκταση του σωματικού βάρους κατά 5-10% μέσα σε ένα χρόνο
• Αύξηση της σωματικής δραστηριότητας
• Αλλαγές στην σύσταση και ποιότητα της δίαιτας

Πιο συγκεκριμένα, ο ασθενής πρέπει να ακολουθήσει αυτό που αποκαλούμαι υγιεινή διατροφή και υγιεινό τρόπο ζωής. Τι περιλαμβάνει αυτή;

• Αυξημένη κατανάλωση ω-3 λιπαρών οξέων και μείωση των κορεσμένων και trans λιπαρών οξέων. Τα ω-3 βρίσκονται στα λιπαρά ψάρια (π.χ. σκουμπρί, σολωμός, σαρδέλα, σκουμπρί), στους ξηρούς καρπούς (καρύδια, αράπικο φυστίκι, λιναρόσπορος, σουσάμι). Τα trans λιπαρά βρίσκονται στα τυποποιημένα γλυκίσματα όπως μπισκότα, μπάρες, στις κατεψυγμένες πίτσες, στα έτοιμα σακουλάκια pop corn, στο φυστικοβούτυρο που δεν είναι από 100% φιστίκι, στο ζωικό βούτυρο, στις τηγανητές πατάτες κ.α..
• Κατανάλωση πρωινού για την καλύτερη ορμονική ρύθμιση μέσα στην ημέρα
• Αυξημένη κατανάλωση φυτικών ινών μέσω της κατανάλωσης τουλάχιστον 2 φρούτων την ημέρα, 2 σαλάτες την ημέρα (4-5 φλιτ. ωμά λαχανικά ή 2-3 βραστά), οσπρίων τουλάχιστον 1 φορά την εβδομάδα και προϊόντων ολικής άλεσης.
• Τουλάχιστον 1,5 λίτρο νερό την ημέρα
• Αύξηση σωματικής δραστηριότητας. Τουλάχιστον 20-30 λεπτά φυσικής δραστηριότητας καθημερινά ή 7000 βήματα σύμφωνα με τον βηματομετρητή σας.
• Διακοπή καπνίσματος και περιορισμός της κατανάλωσης αλκοόλ
• Τακτική επαφή με την ιατρική ομάδα και εργαστηριακό έλεγχο

Οι αλλαγές αυτές στον τρόπο ζωής δείχνουν να βελτιώνουν πολύ την κλινική εικόνα του ασθενή αλλά και να καθυστερούν την εμφάνιση διαβήτη τύπου 2 ειδικά σε παχύσαρκους ασθενείς. Είναι πολύ σημαντικό, ο ασθενής να αποδεχτεί την κατάσταση υγείας του, να συνειδητοποιήσει τους κινδύνους που εγκυμονούν και να φροντίσει τον εαυτό του χωρίς το αίσθημα της αυτοτιμωρίας για την κατάσταση που έχει επέλθει. Η παρουσία διαιτολόγου στην διατροφική εκπαίδευση αλλά και στην στήριξη κατά την διάρκεια της αλλαγής των συνηθειών είναι καταλυτική με σκοπό την καλύτερη ποιότητα ζωής του ατόμου.

Πηγές

1. Alberti, K. G. M., Zimmet, P., & Shaw, J. (2005). The metabolic syndrome—a new worldwide definition. The Lancet, 366(9491), 1059-1062.
2. Mottillo, S., Filion, K. B., Genest, J., Joseph, L., Pilote, L., Poirier, P., … & Eisenberg, M. J. (2010). The metabolic syndrome and cardiovascular risk: a systematic review and meta-analysis. Journal of the American College of Cardiology, 56(14), 1113-1132.

Συντάκτης Άρθρου