0 Comments
Η ντροπή έχει οριστεί ως μια εξαιρετικά επώδυνη συναισθηματική εμπειρία, η οποία προκύπτει όταν το άτομο πιστεύει ότι έχει κάποιο ελάττωμα που το καθιστά ανάξιο αγάπης και δικαιώματος να ανήκει σε ένα σύνολο (Brown, 2012).
Η ντροπή θεωρείται ως δευτερεύον συναίσθημα λόγω του ότι προηγείται μια συνειδητή αξιολόγηση του εαυτού (Tangney et al., 2007). Μπορεί να θεωρηθεί ως το πιο σύνθετο και πολύπλευρο συναίσθημα που βιώνει ο άνθρωπος, το οποίο δεν έχει βοηθητικό ή προσαρμοστικό σκοπό (Brown, 2012). Σε αντίθεση, η ενοχή έχει προσαρμοστικό σκοπό και μας βοηθά να αξιολογήσουμε τις συμπεριφορές μας με βάση τις προσωπικές αξίες και να επανορθώσουμε ή να βελτιώσουμε τις συμπεριφορές μελλοντικά. Η διαφορά μεταξύ ντροπής και ενοχής είναι ότι η ενοχή αφορά μία λανθασμένη συμπεριφορά (έκανα λάθος) ενώ η ντροπή αφορά την αξία του εαυτού (είμαι λάθος). Η ντροπή είναι το συναίσθημα το οποίο δυσκολεύεται περισσότερο να ανεχτεί το άτομο από οποιοδήποτε άλλο συναίσθημα, με αποτέλεσμα το άτομο να υιοθετεί συμπεριφορές για να προστατευτεί από αυτό ή και να μην το βιώσει εξαρχής (Troop et al., 2008).
Η ντροπή έχει συσχετιστεί με χαμηλή αυτοεκτίμηση και με εσφαλμένη εικόνα του σώματος. Για γυναίκεςμε ιστορικό διαταραχής πρόσληψης τροφής η ντροπή παίζει κεντρικό και καθοριστικό ρόλο. Ο Kaufman (1989) ονόμασε τις διαταραχές πρόσληψης τροφής ‘διαταραχές ντροπής’. Η ένταση των συμπτωμάτων ανορεξίας (π.χ. η στέρηση) καθώς και των συμπτωμάτων βουλιμίας (π.χ. υπερηφαγία) σχετίζονται άμεσα με την ντροπή. Για παράδειγμα, το άτομο θα προβεί σε δίαιτα με σκοπό να χάσει βάρος όταν ντρέπεται για την εικόνα του σώματός του, ενώ αν πιστεύει ότι είναι ντροπιαστικό να βάλει βάρος θα προβεί σε προληπτική δίαιτα (Troop et al., 2008). Το παράδοξο είναι ότι επειδή το συναίσθημα της ντροπής δεν είναι εύκολα ανεκτό, το άτομο θα προβεί σε συμπεριφορές για να απαλλάξει τον εαυτό του από αυτήν. Το άτομο που αρχικά ντρέπεται για το σώμα του θα επιδιώξει να χάσει βάρος, αλλά ταυτόχρονα θα υποκύπτει σε υπερφαγικά επεισόδια για να απαλλάξει τον εαυτό του από την ντροπή. Το αποτέλεσμα είναι ότι το άτομο θα ντρέπεται ακόμα περισσότερο δημιουργώντας άθελά του έναν φαύλο κύκλο.
Άλλη μια διατροφική συμπεριφορά, εκτός της υπερφαγίας, που σχετίζεται με την ντροπή είναι η κρυφή κατανάλωση τροφών. Είναι ιδιαίτερα αισθητή η παρουσία της ντροπής και στα άτομα που επιδιώκουν την τελειότητα και νιώθουν συνέχεια ότι δεν πληρούν τις προϋποθέσεις που θέτουν. Αυτές οι συμπεριφορές και οι προβληματικοί τρόποι σκέψης προκύπτουν επειδή η ντροπή τρέφεται από μυστικοπάθεια, σιωπή και κριτική (Brown, 2012).
Ο στόχος την ψυχοθεραπείας για την αντιμετώπιση της ντροπής είναι να μπορεί να γίνει πιο ανεκτή από το άτομο, αφού καταφέρει, στο ασφαλές περιβάλλον της θεραπείας, να μιλήσει ανοιχτά γι’ αυτήν. Το αντίδοτο την ντροπής, σύμφωνα με την Brown (2012) είναι η ενσυναίσθηση. Έτσι, ασκώντας ενσυναίσθηση, ο ψυχοθεραπευτής θα βοηθήσει το άτομο που έχει την έντονη τάση να κρυφτεί και να προστατέψει τον εαυτό του από το άβολο συναίσθημα της ντροπής να έρθει αντιμέτωπο με αυτήν. Με αυτό τον τρόπο θα μπορέσει το άτομο να διακρίνει μοτίβα σκέψεις και συμπεριφορές που προκαλούνται από την ντροπή και να μάθει να την ανέχεται χωρίς να καταφεύγει σε αυτά. Σε βάθος χρόνου το άτομο θα μπορέσει να αλλάξει τις βαθύτερες πεποιθήσεις σχετικά με την αξία του εαυτού του, ώστε να μειωθεί η ντροπή στο ελάχιστο.
Παραπομπές
- Brown, B. (2012). Daring Greatly: How the Courage to Be Vulnerable Transforms the Way We Live, Love, Parent, and Lead. New York, NY: Gotham.
- Kaufman, G. (1989). The Psychology of Shame. Theory and Treatment of Shame-based Syndromes. New York: Springer-Verlag
- Tangney, J.P., Stuewig, J. & Mashek, D. (2007). Moral Emotions and Moral Behavior. Annual Review of Psychology. 58 (1): 345-372.
- Troop, N.A., Allan, S., Serpell, L., Treasure, J.L. (2008). Shame in women with a history of eating disorders. European Eating Disorders Review, 16: 480-488.
