Τι είναι η υπερκαλιαιμία;

Η υπερκαλιαιμία είναι μια συνηθισμένη ανωμαλία ηλεκτρολυτών που εμφανίζεται συχνότερα σε ασθενείς με μειωμένη νεφρική λειτουργία, με τον υψηλότερο επιπολασμό που παρατηρείται σε ασθενείς με νεφρική νόσο τελικού σταδίου (ESRD).

Η σοβαρή υπερκαλιαιμία είναι μια επείγουσα ιατρική κατάσταση, καθώς τα υψηλά επίπεδα καλίου στον ορό ή οι απότομες αυξομειώσεις μπορεί να είναι αιτία ξαφνικού καρδιακού θανάτου.

Εκτός από τη μείωση της έκκρισης καλίου από τα νεφρά, η υπερκαλιαιμία μπορεί επίσης να επιδεινωθεί και με την αυξημένη πρόσληψη καλίου από το διαιτολόγιο.

Στα πρώτα στάδια της νόσου, ακόμη και η πολύ υψηλή πρόσληψη καλίου δεν επαρκεί για να προκαλέσει υπερκαλιαιμία, εκτός εάν χορηγούνται θεραπείες που μειώνουν τη νεφρική απέκκριση. 

Αυτό είναι ένα σημαντικό ζήτημα δεδομένου ότι οι υψηλές δόσεις καλίου είναι χρήσιμες σε ασθενείς με CKD επειδή έχουν συσχετιστεί ευνοϊκά με καρδιαγγειακά και νεφρικά αποτελέσματα. Ωστόσο, σε προχωρημένα στάδια ένα θετικό ισοζύγιο καλίου, δηλαδή αυξημένη πρόσληψη μέσω της διατροφή, έχει καθοριστικό ρόλο στην πρόκληση της υπερκαλιαιμίας.

Ποιες είναι οι συστάσεις;

Ενώ η Αμερικανική Επιτροπή Τροφίμων και Διατροφής του Ινστιτούτου Ιατρικής έχει θέσει επαρκή ποσότητα καλίου σε σχετικά υψηλά επίπεδα σε υγιείς ενήλικες, δηλαδή 4,7 γραμμάρια (120 mmol) την ημέρα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) συνιστά μια διατροφική πρόσληψη καλίου 3,9 γραμμάρια (100 mmol) την ημέρα ή τουλάχιστον 90 mmol / ημέρα (3510 mg / ημέρα), για τη μείωση της αρτηριακής πίεσης και του κινδύνου καρδιαγγειακής βλάβης, εγκεφαλικού επεισοδίου και στεφανιαίας νόσου.

Σε ασθενείς με στάδια 1-5 CKD που δεν εξαρτώνται από αιμοκάθαρση, το Εθνικό Ίδρυμα Νεφρού (NKF) προτείνει μια απεριόριστη πρόσληψη καλίου εκτός αν το επίπεδο καλίου στον ορό είναι αυξημένο.

Σε ασθενείς που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση, η πρόσληψη καλίου πρέπει να είναι έως 2,7-3,1 g / ημέρα και σε ασθενείς με περιτοναϊκή κάθαρση κοντά σε 3-4 g / ημέρα.

Μια δίαιτα χαμηλού καλίου ορίζεται ως μια λήψη διατροφής 2-3 g / ημέρα (περίπου 51-77 mmol / ημέρα).

 Διατροφικές πηγές καλίου και Υπερκαλιαιμία

Το κάλιο υπάρχει σε μια μεγάλη ποικιλία τροφίμων, τόσο σε ζωικές όσο και σε φυτικές πηγές.

Το κάλιο εντοπίζεται κυρίως ενδοκυτταρικά στα ζώα, όπου έχει καθοριστικό ρόλο στον προσδιορισμό του ηλεκτρικού δυναμικού των κυτταρικών μεμβρανών και κατόπιν στη διέγερση των κυττάρων του νευρικού συστήματος και των μυών. Ως εκ τούτου, τρόφιμα όπως το κρέας ή τα ψάρια, είναι σημαντικές πηγές καλίου. Πράγματι μια πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι η υψηλή πρόσληψη πρωτεϊνών σε ασθενείς με αιμοκάθαρση έχει άμεση συσχέτιση με την υπερκαλιαιμία . Σε αυτή τη μελέτη, η υψηλότερη λήψη διατροφικού καλίου συσχετίστηκε με αυξημένο κίνδυνο θανάτου μακροχρόνια σε ασθενείς με αιμοκάθαρση, ακόμη και μετά από προσαρμογές για το επίπεδο καλίου στον ορό μέσω του περιορισμού της διαιτητικής πρωτεΐνης καθώς και πρόσληψη φωσφόρου .

Παρά τη σημασία της πρόσληψης πρωτεϊνών, τα φρούτα και τα λαχανικά παρέχουν την πλειοψηφία του διαιτητικού καλίου.

Το κάλιο είναι κρίσιμο για πολλές διεργασίες του κύκλου ζωής ενός φυτού. Τα φυτά απαιτούν ιόντα καλίου για σύνθεση πρωτεϊνών, ενεργοποίηση ενζύμων και διατήρηση της ισορροπίας κατιόντων / ανιόντων στο κυτταρόπλασμα. Το κάλιο παίζει σημαντικό ρόλο στη φωτοσύνθεση και στη φωτοπροστασία. Τα επίπεδα καλίου στα φυτά συσχετίζονται επίσης με την αντοχή στις διάφορες ασθένειες μέσω των αποτελεσμάτων της στην μειωμένη διαπερατότητα των κυττάρων και τη μειωμένη ευαισθησία στη διείσδυση των ιστών. Όταν υπάρχουν επαρκή επίπεδα καλίου, ενσωματώνεται μεγαλύτερη ποσότητα διοξειδίου του πυριτίου στα κυτταρικά τοιχώματα, ενισχύοντας την επιδερμική στιβάδα που αποτελεί φυσικό φραγμό για τους παθογόνους παράγοντες. Επιπλέον, το κάλιο φαίνεται να συμβάλλει άμεσα σε επαρκή πάχυνση των κυτταρικών τοιχωμάτων .

Ως εκ τούτου, στην περίπτωση ανάγκης να μειωθεί το κάλιο, θα ήταν αποτελεσματική η μείωση του από τη διατροφή με περιορισμό και των φυτικής προέλευσης τροφών που το περιέχουν σε αφθονία σε συνδυασμό με εκπαιδευτικές στρατηγικές για τη μείωση του καλίου καθώς και στενή παρακολούθηση των επιπέδων καλίου στον ορό.

Ωστόσο, μια τέτοια στρατηγική συνεπάγεται έναν θεραπευτικό συμβιβασμό, καθώς θα εγκαταλείψει τα πρόσθετα καρδιαγγειακά οφέλη μιας φυτικής διατροφής.

 

Τι συνέπειες μπορεί να έχει η μείωση των φυτικών προέλευσης τροφών από τη διατροφή;

Τα φυτικά τρόφιμα προσφέρουν άνευ διαθεσιμότητας φώσφορο (υπό τη μορφή φυτικού οξέος) με ευνοϊκή επίδραση στην οστική ασθένεια CKD (MBD) και συνδέονται με αποτελεσματική νεφρική προστασία πιθανότατα με το μειωμένο όξινο φορτίο.

Παράλληλα , τα φυτικά τρόφιμα παρέχουν επίσης υψηλή περιεκτικότητα σε ίνες καθώς και αντιοξειδωτικές βιταμίνες και ιχνοστοιχεία. Κατά συνέπεια, αναμένεται χαμηλότερο καθαρό όξινο φορτίο και ευνοϊκές επιδράσεις στην εντερική κινητικότητα και στη μικροχλωρίδα.

Η πρόληψη ή η διόρθωση της μεταβολικής οξέωσης και της δυσκοιλιότητας αντιπροσωπεύουν μηχανισμούς που αντισταθμίζουν τις επιδράσεις που προκαλούν υπερκαλιαιμία από την υψηλή πρόσληψη καλίου και μπορεί να εξηγήσουν γιατί οι χορτοφαγικές δίαιτες, που σχετίζονται περισσότερο ή λιγότερο με τη μείωση της πρόσληψης πρωτεΐνης, δεν προκαλούν αύξηση του καλίου στον ορό ή της εμφανής υπερκαλιαιμίας σε ασθενείς με CKD. Παρομοίως, κατά τη διάρκεια της πρόσληψης υψηλών καρπών, δεν αναφέρθηκαν αλλαγές στα επίπεδα καλίου στον ορό .

Η πρόσληψη ινών έχει μείζονα ρόλο στη διαμόρφωση της εντερικής μικροχλωρίδας καθώς δίαιτες υψηλές σε ίνες προάγουν την ανάπτυξη βακτηριδίων με σακχαρολυτικό μεταβολισμό και μειώνουν τις πρωτεολυτικές ουρητικές τοξίνες και επίσης οδηγούν σε ταχύτερο χρόνο διέλευσης του εντέρου. Αντιστρόφως, η μειωμένη κινητικότητα του εντέρου και η δυσκοιλιότητα μπορούν να επιρρεάσουν τον εντερικό μικροβιοτόπο και να αυξήσουν την καθαρή απορρόφηση του καλίου, οδηγώντας σε υπερκαλιαιμία.

Επομένως, μια υψηλή περιεκτικότητα σε ίνες στη διατροφή θα πρέπει να διατηρηθεί ακόμα και όταν η πρόσληψη καλίου πρόκειται να μειωθεί.

Βιβλιογραφικές Αναφορές

1. Kovesdy, C.P.; Regidor, D.L.; Mehrotra, R.; Jing, J.; McAllister, C.J.; Greenland, S.; Kopple, J.D.; Kalantar-Zadeh, K. Serum and dialysate potassium concentrations and survival in hemodialysis patients. Clin. J. Am. Soc. Nephrol. 2007, 2, 999–1007. Pun, P.H.; Lehrich, R.W.; Honeycutt, E.F.; Herzog, C.A.; Middleton, J.P. Modifiable risk factors associated with sudden cardiac arrest within hemodialysis clinics. Kidney Int. 2011, 79, 218–227.
2. Gumz, M.L.; Rabinowitz, L.; Wingo, C.S. An Integrated View of Potassium Homeostasis. N. Engl. J. Med.2015, 373, 60–72.
3. Palmer, B.F.; Clegg, D.J. Physiology and pathophysiology of potassium homeostasis. Adv. Physiol. Educ.2016, 40, 480–490.
4. Palmer, B.F.; Clegg, D.J. Achieving the Benefits of a High-Potassium, Paleolithic Diet, without the Toxicity. Mayo Clin. Proc. 2016, 91, 496–508.
5. Burnier, M. Should we eat more potassium to better control blood pressure in hypertension? Nephrol. Dial. Transplant. 2018.
6. Kovesdy, C.P. Management of hyperkalaemia in chronic kidney disease. Nat. Rev. Nephrol. 2014, 10, 653–662.
7. Kovesdy, C.P.; Appel, L.J.; Grams, M.E.; Gutekunst, L.; McCullough, P.A.; Palmer, B.F.; Pitt, B.; Sica, D.A.; Townsend, R.R. Potassium homeostasis in health and disease: A scientific workshop cosponsored by the National Kidney Foundation and the American Society of Hypertension. J. Am. Soc. Hypertens. 2017, 11, 783–800.
8. World Health Organization (WHO). Guideline: Potassium Intake for Adults and Children; WHO: Geneva, Switzerland, 2012.
9. K/DOQI, National Kidney Foundation. Clinical Practice guidelines for nutrition in chronic renal failure. Am. J. Kidney Dis. 2000, 35, S1–S140.
10. Kalantar-Zadeh, K.; Fouque, D. Nutritional Management of Chronic Kidney Disease. N. Engl. J. Med. 2017, 377, 1765–1776.
11. Rabelink, T.J.; Koomans, H.A.; Hené, R.J.; Dorhout Mees, E.J. Early and late adjustment to potassium loading in humans. Kidney Int. 1990, 38, 942–947.
12. Hayes, C.P., Jr.; Robinson, R.R. Fecal potassium excretion in patients on chronic intermittent hemodialysis. Trans. Am. Soc. Artif. Intern. Organs 1965, 11, 242–246.
13. Hayes, C.P., Jr.; McLeod, M.E.; Robinson, R.R. An extrarenal mechanism for the maintenance of potassium balance in severe chronic renal failure. Trans. Assoc. Am. Physicians 1967, 80, 207–216.
14. Agarwal, R.; Afzalpurkar, R.; Fordtran, J.S. Pathophysiology of potassium absorption and secretion by the human intestine. Gastroenterology 1994, 107, 548–571.
15. St-Jules, D.E.; Goldfarb, D.S.; Sevick, M.A. Nutrient Non-equivalence: Does Restricting High-Potassium Plant Foods Help to Prevent Hyperkalemia in Hemodialysis Patients? J. Ren. Nutr. 2016, 26, 282–287.
16. Noori, N.; Kalantar-Zadeh, K.; Kovesdy, C.P.; Murali, S.B.; Bross, R.; Nissenson, A.R.; Kopple, J.D. Dietary potassium intake and mortality in long-term hemodialysis patients. Am. J. Kidney Dis. 2010, 56, 338–347.
17. USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 28. Available online: https://www.ars.usda.gov/northeast-area/beltsville-md/beltsville-human-nutrition-research-center/nutrient-data-laboratory/docs/usda-national-nutrient-database-for-standard-reference/ (accessed on 15 December 2016).
18. Prajapati, K.; Modi, H.A. The importance of potassium in plant growth—A review. Indian J. Plant Sci. 2012, 1, 177–186.
19. Gupta, S.; Yadav, B.S.; Raj, U.; Freilich, S.; Varadwaj, P.K. Transcriptomic analysis of soil grown T. aestivumcv. root to reveal the changes in expression of genes in response to multiple nutrients deficiency. Front. Plant Sci. 2017, 8, 1025.
20. Wang, Y.; Wu, W.H. Regulation of potassium transport and signaling in plants. Curr. Opin. Plant Biol. 2017, 12, 123–128. Aparicio, M.; Bellizzi, V.; Chauveau, P.; Cupisti, A.; Ecder, T.; Fouque, D.; Garneata, L.; Lin, S.; Mitch, W.E.; Teplan, V.; et al. Keto acid therapy in predialysis chronic kidney disease patients: Final consensus. J. Ren. Nutr. 2012, 22, S22–S24.
21. Cupisti, A.; D’Alessandro, C.; Gesualdo, L.; Cosola, C.; Gallieni, M.; Egidi, M.F.; Fusaro, M. Non-Traditional Aspects of Renal Diets: Focus on Fiber, Alkali and Vitamin K1 Intake. Nutrients 2017, 9, 444. Kovesdy, C.P. Metabolic acidosis and kidney disease: Does bicarbonate therapy slow the progression of CKD? Nephrol. Dial. Transplant. 2012, 27, 3056–3062.
22. Barsotti, G.; Morelli, E.; Cupisti, A.; Meola, M.; Dani, L.; Giovannetti, S. A low-nitrogen low-phosphorus vegan diet for patients with chronic renal failure. Nephron 1996, 74, 390–394.
23. Cupisti, A.; Morelli, E.; Meola, M.; Barsotti, M.; Barsotti, G. Vegetarian diet alternated with conventional low-protein diet for patients with chronic renal failure. J. Ren. Nutr. 2002, 12, 32–37.
24. Di Iorio, B.R.; Di Micco, L.; Marzocco, S.; De Simone, E.; De Blasio, A.; Sirico, M.L.; Nardone, L.; On Behalf Of Ubi Study Group. Very Low- protein Diet (VLPD) Reduces Metabolic Acidosis in subjects with Chronic Kidney Disease: The “Nutritional Light Signal” of the RenalAcid Load. Nutrients 2017, 17, 69.
25. Moorthi, R.N.; Armstrong, C.L.; Janda, K.; Ponsler-Sipes, K.; Asplin, J.R.; Moe, S.M. The effect of a diet containing 70% protein from plants on mineral metabolism and musculoskeletal health in chronic kidney disease. Am. J. Nephrol. 2014, 40, 582–591.
26. Meijers, B.K.; De Pretern, V.; Verbeke, K.; Vanrenterghem, Y.; Evenepoel, P. p-Cresyl sulfate serum concentrations in haemodialysis patients are reduced by the prebiotic oligofructose-enriched inulin. Nephrol. Dial. Transplant. 2010, 25, 219–224.
27. Salmean, Y.A.; Segal, M.S.; Langkamp-Henken, B.; Canales, M.T.; Zello, G.A.; Dahl, W.J. Foods with added fiber lower serum creatinine levels in patients with chronic kidney disease. J. Ren. Nutr. 2013, 23, e29–e32.
28. De Angelis, M.; Montemurno, E.; Vannini, L.; Cosola, C.; Cavallo, N.; Gozzi, G.; Maranzano, V.; Di Cagno, R.; Gobbetti, M.; Gesualdo, L. Effect of whole-grain barley on the human fecal microbiota and metabolome. Appl. Environ. Microbiol. 2015, 81, 7945–7956.
29. Cosola, C.; De, M.; Rocchetti, M.T.; Montemurno, E.; Maranzano, V.; Dalfino, G.; Manno, C.; Zito, A.; Gesualdo, M.; Ciccone, M.M.; et al. Beta-glucans supplementation associates with reduction in p-cresyl sulfate levels and improved endothelial vascular reactivity in healthy individuals. PLoS ONE 2017, 12, e0169635.
30. Goraya, N.; Simoni, J.; Jo, C.H.; Wesson, D.E. A comparison of treating metabolic acidosis in CKD stage 4 hypertensive kidney disease with fruits and vegetables or sodium bicarbonate. Clin. J. Am. Soc. Nephrol.2013, 8, 371–381.
31. Weir, M.R.; Bakris, G.L.; Bushinsky, D.A.; Mayo, M.R.; Garza, D.; Stasiv, Y.; Wittes, J.; Christ-Schmidt, H.; Berman, L.; Pitt, B. Patiromer in patients with kidney disease and hyperkalemia receiving RAAS inhibitors. N. Engl. J. Med. 2015, 372, 211–221.
32. Packham, D.K.; Rasmussen, H.S.; Lavin, P.T.; El-Shahawy, M.A.; Roger, S.D.; Block, G.; Qunibi, W.; Pergola, P.; Singh, B. Sodium zirconium cyclosilicate in hyperkalemia. N. Engl. J. Med. 2015, 372, 222–231.
33. Bellizzi, V.; Cupisti, A.; Locatelli, F.; Bolasco, P.; Brunori, G.; Cancarini, G.; Caria, S.; De Nicola, L.; Di Iorio, B.R.; Di Micco, L.; et al. “Conservative Treatment of CKD” study group of the Italian Society of Nephrology. Low-protein diets for chronic kidney disease patients: The Italian experience. BMC Nephrol. 2016, 17, 77.
34. Jones, W.L. Demineralization of a wide variety of foods for the renal patient. J. Renal Nutr. 2001, 11, 90–96.
35. Burrowes, J.D.; Ramer, N.J. Removal of potassium from tuberous root vegetables by leaching. J. Ren. Nutr.2006, 16, 304–311.
36. Asiimwe, J.; Sembajwe, L.F.; Senoga, A.; Bakiika, E.; Muwonge, H.; Kalyesubula, R. Overnight soaking or boiling of “Matooke” to reduce potassium content for patients with chronic kidney disease: Does it really work? Afr. Health Sci. 2013, 13, 546–550.
37. Picq, C.; Asplanato, M.; Bernillon, N.; Fabre, C.; Roubeix, M.; Ricort, J.M. Effects of water soaking and/or sodium polystyrene sulfonate addition on potassium content of foods. Int. J. Food Sci. Nutr. 2014, 65, 673–677.
38. Bethke, P.C.; Jansky, S.H. The effects of boiling and leaching on the content of potassium and other minerals in potatoes. J. Food Sci. 2008, 73, H80–H85.
39. Kovesdy, C.P. Updates in hyperkalemia: Outcomes and therapeutic strategies. Rev. Endocr. Metab. Disord.2017, 18, 41–47.
40. Sherman, R.A.; Mehta, O. Phosphorus and potassium content of enhanced meat and poultry products: Implications for patients who receive dialysis. Clin. J. Am. Soc. Nephrol. 2009, 4, 1370–1373.
41. Parpia, A.S.; L’Abbé, M.; Goldstein, M.; Arcand, J.; Magnuson, B.; Darling, P. The Impact of Additives on the Phosphorus, Potassium, and Sodium Content of Commonly Consumed Meat, Poultry, and Fish Products Among Patients With Chronic Kidney Disease. J. Ren. Nutr. 2017, 28, 83–90.
42. Parpia, A.S.; Goldstein, M.B.; Arcand, J.; Cho, F.; L’Abbé, M.R.; Darling, P.B. Sodium-reduced Meat and Poultry Products Contain a Significant Amount of Potassium from Food Additives. J. Acad. Nutr. Diet. 2018.
43. Dietary Guidelines Advisory Committee. The Report of the Dietary Guidelines Advisory Committee on Dietary Guidelines for Americans; Department of Health and Human Services and Department of Agriculture: Washington, DC, USA, 2005.

Συντάκτης Άρθρου