Υπερκαλιαιμία: Η διαιτητική παρέμβαση

Στην κλινική πρακτική, ένα κοινό δίλημμα στη διαχείριση των ασθενών με χρόνια υπερκαλιαιμία είναι η στέρηση των ευεργετικών αποτελεσμάτων των αναστολέων RAAS ή των ευνοϊκών επιδράσεων των φυτικών ινών προκειμένου να καταπολεμηθεί η υπερκαλιαιμία.

(Βρείτε το πρώτο μέρος του άρθρου για την υπερκαλιαιμία εδώ)

Ως εκ τούτου, ο προσεκτικός έλεγχος του προσλαμβανόμενου καλίου από το διαιτολόγιο αποτελεί σημαντική λύση της διαχείρισης των ασθενών με CKD και καρδιακής ανεπάρκειας με ή με κίνδυνο υπερκαλιαιμίας.

Σε ασθενείς με CKD και ESRD NDD σταδίου 4-5, η διατροφική διαχείριση καλίου πρέπει επίσης να προσαρμοστεί με τους επιπρόσθετους θρεπτικούς στόχους, δηλαδή την ποσότητα πρωτεϊνικής πρόσληψης (περιορισμένη σε NDD-CKD) και την υψηλή πρόσληψη των φυτικών ινών.

Όλοι αυτοί οι στόχοι έχουν κλινική σημασία ενώ είναι επίσης χρήσιμοι για την αντιμετώπιση του κινδύνου υπερκαλιαιμίας.

Για να επιτευχθεί μείωση του φορτίου καλίου χωρίς να προκληθεί μείωση της πρόσληψης αλκαλίων ή ινών, συνιστούμε την εφαρμογή ορισμένων ρεαλιστικών παρεμβάσεων:

1. Γνώση και εκπαίδευση σχετικά με το είδος των τροφίμων που περιέχουν περίσσεια καλίου (ανά μερίδα ή ανά μονάδα βάρους), σχετικά με τα τρόφιμα που χρειάζονται για σωστή διατροφή στο CKD και που παρέχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε κάλιο.
2. Ταξινόμηση των τροφίμων με βάση την περιεκτικότητα σε κάλιο που κανονικοποιείται για τη μονάδα ινών, δηλαδή στην αναφορά της περιεκτικότητας καλίου σε λαχανικά και φρούτα και ως “mg ανά 1 g ίνας”.
3. Εκπαίδευση σχετικά με τη χρήση των διαδικασιών μαγειρέματος ( βρασμός ή εμποτισμός ) προκειμένου να επιτευχθεί η απομάκρυνση των αλάτων και ειδικότερα η αφαίρεση του καλίου πριν από το φαγητό.Ο βρασμός είναι ικανός να απομακρύνει μέχρι 60-80 % της περιεκτικότητας σε κάλιο πολλών ωμών τροφών
4. Προσοχή στις κρυφές πηγές καλίου (π.χ. πρόσθετα τροφίμων και υποκατάστατα χαμηλού νατριούχου άλατος).

Το πρώτο βήμα είναι η παροχή πληροφοριών σχετικά με τον τύπο των τροφίμων που περιέχουν περίσσεια καλίου, τα οποία πρέπει να αποφεύγονται. 

Ωστόσο, το κάλιο είναι σχεδόν πανταχού παρόν, γεγονός που καθιστά πολύ δύσκολο για τους ασθενείς να κάνουν διαιτητικές επιλογές με βάση μόνο τη γενική καθοδήγηση. Οι ειδικευμένοι διαιτολόγοι υποχρεούνται να επιλέγουν σωστά τα τρόφιμα για να εξατομικεύσουν προγράμματα διατροφής με χαμηλή περιεκτικότητα σε κάλιο και να πραγματοποιήσουν εντατικά εκπαιδευτικά προγράμματα και τακτική παροχή συμβουλών. Αυτή η δραστηριότητα καταναλώνει χρόνο και χρήμα και είναι δύσκολο να πραγματοποιηθεί στην κοινή κλινική πρακτική χωρίς την υποστήριξη ειδικευμένων και ειδικευμένων επαγγελματιών υγείας.

Παρακάτω δίνονται πρακτικές διατροφικές προσεγγίσεις για ήπια, μέτρια και σοβαρή χρόνια υπερκαλιαιμία, οι μερίδες εξατομικεύονται ανάλογα τις διατροφικές ανάγκες των σθενών, πάντα από τον Διαιτολόγο Διατροφολόγο.

ΣΙΤΗΡΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΑ

4-5 μερίδες την ημέρα, συνολικά

 

ΚΡΕΑΣ, ΠΟΥΛΕΡΙΚΑ, ΨΑΡΙΑ, ΑΥΓΑ, ΟΣΠΡΙΑ

2 μερίδες την ημέρα, συνολικά

ΓΑΛΑ ΚΑΙ ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ

1 μερίδα την ημέρα, συνολικά

 

ΛΑΧΑΝΙΚΑ

1-2 φορές την ημέρα, συνολικά

ΦΡΟΥΤΑ

0-2 μερίδες την ημέρα, ως σύνολο

 

 

 

Βιβλιογραφικές Αναφορές

1. Kovesdy, C.P.; Regidor, D.L.; Mehrotra, R.; Jing, J.; McAllister, C.J.; Greenland, S.; Kopple, J.D.; Kalantar-Zadeh, K. Serum and dialysate potassium concentrations and survival in hemodialysis patients. Clin. J. Am. Soc. Nephrol. 2007, 2, 999–1007. Pun, P.H.; Lehrich, R.W.; Honeycutt, E.F.; Herzog, C.A.; Middleton, J.P. Modifiable risk factors associated with sudden cardiac arrest within hemodialysis clinics. Kidney Int. 2011, 79, 218–227.
2. Gumz, M.L.; Rabinowitz, L.; Wingo, C.S. An Integrated View of Potassium Homeostasis. N. Engl. J. Med.2015, 373, 60–72.
3. Palmer, B.F.; Clegg, D.J. Physiology and pathophysiology of potassium homeostasis. Adv. Physiol. Educ.2016, 40, 480–490.
4. Palmer, B.F.; Clegg, D.J. Achieving the Benefits of a High-Potassium, Paleolithic Diet, without the Toxicity. Mayo Clin. Proc. 2016, 91, 496–508.
5. Burnier, M. Should we eat more potassium to better control blood pressure in hypertension? Nephrol. Dial. Transplant. 2018.
6. Kovesdy, C.P. Management of hyperkalaemia in chronic kidney disease. Nat. Rev. Nephrol. 2014, 10, 653–662.
7. Kovesdy, C.P.; Appel, L.J.; Grams, M.E.; Gutekunst, L.; McCullough, P.A.; Palmer, B.F.; Pitt, B.; Sica, D.A.; Townsend, R.R. Potassium homeostasis in health and disease: A scientific workshop cosponsored by the National Kidney Foundation and the American Society of Hypertension. J. Am. Soc. Hypertens. 2017, 11, 783–800.
8. World Health Organization (WHO). Guideline: Potassium Intake for Adults and Children; WHO: Geneva, Switzerland, 2012.
9. K/DOQI, National Kidney Foundation. Clinical Practice guidelines for nutrition in chronic renal failure. Am. J. Kidney Dis. 2000, 35, S1–S140.
10. Kalantar-Zadeh, K.; Fouque, D. Nutritional Management of Chronic Kidney Disease. N. Engl. J. Med. 2017, 377, 1765–1776.
11. Rabelink, T.J.; Koomans, H.A.; Hené, R.J.; Dorhout Mees, E.J. Early and late adjustment to potassium loading in humans. Kidney Int. 1990, 38, 942–947.
12. Hayes, C.P., Jr.; Robinson, R.R. Fecal potassium excretion in patients on chronic intermittent hemodialysis. Trans. Am. Soc. Artif. Intern. Organs 1965, 11, 242–246.
13. Hayes, C.P., Jr.; McLeod, M.E.; Robinson, R.R. An extrarenal mechanism for the maintenance of potassium balance in severe chronic renal failure. Trans. Assoc. Am. Physicians 1967, 80, 207–216.
14. Agarwal, R.; Afzalpurkar, R.; Fordtran, J.S. Pathophysiology of potassium absorption and secretion by the human intestine. Gastroenterology 1994, 107, 548–571.
15. St-Jules, D.E.; Goldfarb, D.S.; Sevick, M.A. Nutrient Non-equivalence: Does Restricting High-Potassium Plant Foods Help to Prevent Hyperkalemia in Hemodialysis Patients? J. Ren. Nutr. 2016, 26, 282–287.
16. Noori, N.; Kalantar-Zadeh, K.; Kovesdy, C.P.; Murali, S.B.; Bross, R.; Nissenson, A.R.; Kopple, J.D. Dietary potassium intake and mortality in long-term hemodialysis patients. Am. J. Kidney Dis. 2010, 56, 338–347.
17. USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 28. Available online: https://www.ars.usda.gov/northeast-area/beltsville-md/beltsville-human-nutrition-research-center/nutrient-data-laboratory/docs/usda-national-nutrient-database-for-standard-reference/ (accessed on 15 December 2016).
18. Prajapati, K.; Modi, H.A. The importance of potassium in plant growth—A review. Indian J. Plant Sci. 2012, 1, 177–186.
19. Gupta, S.; Yadav, B.S.; Raj, U.; Freilich, S.; Varadwaj, P.K. Transcriptomic analysis of soil grown T. aestivumcv. root to reveal the changes in expression of genes in response to multiple nutrients deficiency. Front. Plant Sci. 2017, 8, 1025.
20. Wang, Y.; Wu, W.H. Regulation of potassium transport and signaling in plants. Curr. Opin. Plant Biol. 2017, 12, 123–128. Aparicio, M.; Bellizzi, V.; Chauveau, P.; Cupisti, A.; Ecder, T.; Fouque, D.; Garneata, L.; Lin, S.; Mitch, W.E.; Teplan, V.; et al. Keto acid therapy in predialysis chronic kidney disease patients: Final consensus. J. Ren. Nutr. 2012, 22, S22–S24.
21. Cupisti, A.; D’Alessandro, C.; Gesualdo, L.; Cosola, C.; Gallieni, M.; Egidi, M.F.; Fusaro, M. Non-Traditional Aspects of Renal Diets: Focus on Fiber, Alkali and Vitamin K1 Intake. Nutrients 2017, 9, 444. Kovesdy, C.P. Metabolic acidosis and kidney disease: Does bicarbonate therapy slow the progression of CKD? Nephrol. Dial. Transplant. 2012, 27, 3056–3062.
22. Barsotti, G.; Morelli, E.; Cupisti, A.; Meola, M.; Dani, L.; Giovannetti, S. A low-nitrogen low-phosphorus vegan diet for patients with chronic renal failure. Nephron 1996, 74, 390–394.
23. Cupisti, A.; Morelli, E.; Meola, M.; Barsotti, M.; Barsotti, G. Vegetarian diet alternated with conventional low-protein diet for patients with chronic renal failure. J. Ren. Nutr. 2002, 12, 32–37.
24. Di Iorio, B.R.; Di Micco, L.; Marzocco, S.; De Simone, E.; De Blasio, A.; Sirico, M.L.; Nardone, L.; On Behalf Of Ubi Study Group. Very Low- protein Diet (VLPD) Reduces Metabolic Acidosis in subjects with Chronic Kidney Disease: The “Nutritional Light Signal” of the RenalAcid Load. Nutrients 2017, 17, 69.
25. Moorthi, R.N.; Armstrong, C.L.; Janda, K.; Ponsler-Sipes, K.; Asplin, J.R.; Moe, S.M. The effect of a diet containing 70% protein from plants on mineral metabolism and musculoskeletal health in chronic kidney disease. Am. J. Nephrol. 2014, 40, 582–591.
26. Meijers, B.K.; De Pretern, V.; Verbeke, K.; Vanrenterghem, Y.; Evenepoel, P. p-Cresyl sulfate serum concentrations in haemodialysis patients are reduced by the prebiotic oligofructose-enriched inulin. Nephrol. Dial. Transplant. 2010, 25, 219–224.
27. Salmean, Y.A.; Segal, M.S.; Langkamp-Henken, B.; Canales, M.T.; Zello, G.A.; Dahl, W.J. Foods with added fiber lower serum creatinine levels in patients with chronic kidney disease. J. Ren. Nutr. 2013, 23, e29–e32.
28. De Angelis, M.; Montemurno, E.; Vannini, L.; Cosola, C.; Cavallo, N.; Gozzi, G.; Maranzano, V.; Di Cagno, R.; Gobbetti, M.; Gesualdo, L. Effect of whole-grain barley on the human fecal microbiota and metabolome. Appl. Environ. Microbiol. 2015, 81, 7945–7956.
29. Cosola, C.; De, M.; Rocchetti, M.T.; Montemurno, E.; Maranzano, V.; Dalfino, G.; Manno, C.; Zito, A.; Gesualdo, M.; Ciccone, M.M.; et al. Beta-glucans supplementation associates with reduction in p-cresyl sulfate levels and improved endothelial vascular reactivity in healthy individuals. PLoS ONE 2017, 12, e0169635.
30. Goraya, N.; Simoni, J.; Jo, C.H.; Wesson, D.E. A comparison of treating metabolic acidosis in CKD stage 4 hypertensive kidney disease with fruits and vegetables or sodium bicarbonate. Clin. J. Am. Soc. Nephrol.2013, 8, 371–381.
31. Weir, M.R.; Bakris, G.L.; Bushinsky, D.A.; Mayo, M.R.; Garza, D.; Stasiv, Y.; Wittes, J.; Christ-Schmidt, H.; Berman, L.; Pitt, B. Patiromer in patients with kidney disease and hyperkalemia receiving RAAS inhibitors. N. Engl. J. Med. 2015, 372, 211–221.
32. Packham, D.K.; Rasmussen, H.S.; Lavin, P.T.; El-Shahawy, M.A.; Roger, S.D.; Block, G.; Qunibi, W.; Pergola, P.; Singh, B. Sodium zirconium cyclosilicate in hyperkalemia. N. Engl. J. Med. 2015, 372, 222–231.
33. Bellizzi, V.; Cupisti, A.; Locatelli, F.; Bolasco, P.; Brunori, G.; Cancarini, G.; Caria, S.; De Nicola, L.; Di Iorio, B.R.; Di Micco, L.; et al. “Conservative Treatment of CKD” study group of the Italian Society of Nephrology. Low-protein diets for chronic kidney disease patients: The Italian experience. BMC Nephrol. 2016, 17, 77.
34. Jones, W.L. Demineralization of a wide variety of foods for the renal patient. J. Renal Nutr. 2001, 11, 90–96.
35. Burrowes, J.D.; Ramer, N.J. Removal of potassium from tuberous root vegetables by leaching. J. Ren. Nutr.2006, 16, 304–311.
36. Asiimwe, J.; Sembajwe, L.F.; Senoga, A.; Bakiika, E.; Muwonge, H.; Kalyesubula, R. Overnight soaking or boiling of “Matooke” to reduce potassium content for patients with chronic kidney disease: Does it really work? Afr. Health Sci. 2013, 13, 546–550.
37. Picq, C.; Asplanato, M.; Bernillon, N.; Fabre, C.; Roubeix, M.; Ricort, J.M. Effects of water soaking and/or sodium polystyrene sulfonate addition on potassium content of foods. Int. J. Food Sci. Nutr. 2014, 65, 673–677.
38. Bethke, P.C.; Jansky, S.H. The effects of boiling and leaching on the content of potassium and other minerals in potatoes. J. Food Sci. 2008, 73, H80–H85.
39. Kovesdy, C.P. Updates in hyperkalemia: Outcomes and therapeutic strategies. Rev. Endocr. Metab. Disord.2017, 18, 41–47.
40. Sherman, R.A.; Mehta, O. Phosphorus and potassium content of enhanced meat and poultry products: Implications for patients who receive dialysis. Clin. J. Am. Soc. Nephrol. 2009, 4, 1370–1373.
41. Parpia, A.S.; L’Abbé, M.; Goldstein, M.; Arcand, J.; Magnuson, B.; Darling, P. The Impact of Additives on the Phosphorus, Potassium, and Sodium Content of Commonly Consumed Meat, Poultry, and Fish Products Among Patients With Chronic Kidney Disease. J. Ren. Nutr. 2017, 28, 83–90.
42. Parpia, A.S.; Goldstein, M.B.; Arcand, J.; Cho, F.; L’Abbé, M.R.; Darling, P.B. Sodium-reduced Meat and Poultry Products Contain a Significant Amount of Potassium from Food Additives. J. Acad. Nutr. Diet. 2018.
43. Dietary Guidelines Advisory Committee. The Report of the Dietary Guidelines Advisory Committee on Dietary Guidelines for Americans; Department of Health and Human Services and Department of Agriculture: Washington, DC, USA, 2005.

Συντάκτης Άρθρου